Η εκλογική νίκη του Ομπάμα το 2008 και η πολλαπλώς ενδιαφέρουσα προεκλογική της περίοδος αύξησαν κατακόρυφα το ελληνικό ενδιαφέρον για το αμερικανικό πολιτικό σύστημα. Στην πορεία, η κρίση στην ευρωζώνη και οι συζητήσεις για τις δομικές αδυναμίες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος δημιούργησαν ερωτήματα σχετικά με τη δυνατότητα της ΕΕ να μετασχηματισθεί σε ομοσπονδία ακολουθώντας το πρότυπο των ΗΠΑ. Πέρα όμως από στερεότυπα και μύθους, πόσα πραγματικά γνωρίζουμε για τη λειτουργία του αμερικανικού πολιτικού συστήματος;
Το σχετικά πρόσφατο ενδιαφέρον ελλήνων πολιτικών επιστημόνων και ιστορικών για την αμερικανική πολιτική ζωή, αν και περιόρισε το γνωστικό έλλειμμα του ελληνικού αναγνωστικού κοινού περί του αμερικανικού πολιτικού συστήματος, φώτισε κατά βάση ζητήματα σχετικά με την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Την απουσία ενός πονήματος σχετικού με το αμερικανικό πολιτικό σύστημα έρχεται να καλύψει το τελευταίο έργο του καθηγητή Θανάση Διαμαντόπουλου Το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ, ένας ιδιόρρυθμος δικομματισμός.
Ενα κράτος ομοσπονδιακό, αποτελούμενο από Πολιτείες οι οποίες δεν προσχώρησαν ταυτόχρονα στο ομοσπονδιακό μόρφωμα και διαθέτουν τοπικές ιδιαιτερότητες και ισχυρές θεσμικά κατοχυρωμένες εξουσίες, μια κοινωνία πολυεθνοτική, πολυθρησκευτική, πολύγλωσση, με τεράστιες οικονομικές, κοινωνικές και περιφερειακές διαφορές: όλα αυτά συγκροτούν μια πραγματικότητα που ασφαλώς δεν προσφέρεται για τη συγκρότηση ενός αυστηρά δικομματικού συστήματος. Παρ’ όλα αυτά η υπερατλαντική δημοκρατία έχει τον πληρέστερο δικομματισμό του κόσμου. Και μάλιστα διαχρονικά.
Ασφαλώς, στην πορεία του χρόνου στις ΗΠΑ άλλαξαν επανειλημμένα τα πολιτικά διακυβεύματα και οι κυρίαρχες διαιρετικές τομές –σύγκρουση ομοσπονδιακών και αντιομοσπονδιακών, οπαδών και αντιπάλων του δουλοκτητικού καθεστώτος, «insiders» και «outsiders» κ.ο.κ. -, ωστόσο ο κομματικός διπολισμός στις ΗΠΑ ουδέποτε δοκιμάστηκε πραγματικά. Οι κάθε λογής αντιθέσεις συμπυκνώνονταν, σχεδόν αποκλειστικά, στην αντιπαράθεση δύο κομματικών μορφωμάτων. Πώς θα μπορούσε να ερμηνευθεί το συγκεκριμένο, φαινομενικό τουλάχιστον, παράδοξο;
Η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα είναι ο πρωταρχικός και εξαρχής διακηρυσσόμενος στόχος του συγγραφέα. Για να ερμηνεύσει την αντοχή και τον άτρωτο μέσα στον χρόνο χαρακτήρα του δικομματικού συστήματος ψηλαφεί τόσο τις ιδιαιτερότητες της ιστορικής πορείας της μεγάλης χώρας όσο και τις ειδικές προβλέψεις των θεσμών της, κάποιες εκ των οποίων εξαρχής στόχευαν να προστατεύσουν τα δύο κόμματα του πολιτικού κατεστημένου, ενώ άλλες ακούσια και εκ των πραγμάτων συνέβαλαν στο ίδιο αποτέλεσμα.
Ωστόσο, η διερευνητική ματιά του συγγραφέα εξετάζει και εμβαθύνει στο μεγαλύτερο μέρος των ιδιαιτεροτήτων της αμερικανικής πολιτικής ζωής: τον πολιτικό ρόλο του προέδρου και τις σχέσεις του με το Κογκρέσο· τον ρόλο των προκριματικών εκλογών για την ανάδειξη των κομματικών υποψηφίων· το βάρος του παρελθόντος· την εκλογική γεωγραφία των δύο κομμάτων· τις φάσεις έντασης και ύφεσης της ιδεολογικής τους αντιπαράθεσης· τους λόγους που κάποιες σύντομες στιγμές απειλήθηκε ο δικομματισμός από τρίτα σχήματα.
Η προτεινόμενη από τον Διαμαντόπουλο θεσμικοπολιτική ερμηνεία της «παραδοξότητας» του αμερικανικού κομματικού συστήματος είναι διεισδυτική και εμπεριστατωμένη. Ταυτόχρονα το έργο, γραμμένο με ενάργεια και απλότητα ώστε να είναι εύκολα κατανοητό και στον μη ειδικό ενδιαφερόμενο αναγνώστη, επιτρέπει μια γενικότερη και πληρέστερη κατανόηση της ιστορικής διαδρομής, των ιδιαιτεροτήτων, ακόμη και των νοοτροπιακών ή διανοητικών αγκυλώσεων, αλλά και των πολιτικών φοβιών της αμερικανικής κοινωνίας.
Τέλος, ο συγγραφέας διερευνά σε παράρτημα τη δυνατότητα υιοθέτησης στη χώρα μας του αμερικανικού μοντέλου της προεδρικής δημοκρατίας, καθώς και τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες ένα τέτοιο πολιτικό εγχείρημα θα είχε ελπίδες να επιτύχει. Εργο απλό, ευανάγνωστο και εξαιρετικά χρήσιμο για κάθε πολιτικά προβληματισμένο αναγνώστη, ειδικά στην παρούσα συγκυρία, αλλά και με δεδομένη την πολυετή παγκόσμια κυριαρχία της αμερικανικής δημοκρατίας.
Η κυρία Λαμπρινή Ρόρη είναι υποψήφια διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Paris Ι, Panthéon-Sorbonne.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ