Πλήθος ενυπόγραφων και χρονολογημένων κειμένων, που καλύπτουν περίπου έναν αιώνα ιστορίας της Θεσσαλονίκης, από το 1876 ως το 1970, και προσφέρουν πλούτο πληροφοριών στους μελετητές της Ιστορίας, της θεολογίας, του Δικαίου, της φιλολογίας αλλά και της πολιτικής επιστήμης καθίστανται πλέον προσιτά στο κοινό σε τρίτομη έκδοση.

Πρόκειται για ανέκδοτο υλικό από το Μητροπολιτικό Αρχείο Θεσσαλονίκης το οποίο συνέλεξαν και μελέτησαν, στη διάρκεια τετραετούς έρευνας, ο Στράτος Δορδανάς, λέκτορας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, ο Δημήτριος Παπάζης, αναπληρωτής καθηγητής της Εκκλησιαστικής Ιστορίας στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης και ο Θεοδόσης Τσιρώνης, διδάκτωρ Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), υπό τον επιστημονικό συντονισμό του Ιάκωβου Δ. Μιχαηλίδη, επίκουρου καθηγητή Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο ΑΠΘ. Την επιστημονική διεύθυνση του έργου είχε ο Ιωάννης Σ. Κολιόπουλος, ομότιμος καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ.

(Αριστερά: Επιστολή του επισκόπου Πολυανής Φωτίου προς τον μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Γεννάδιο Αλεξιάδη (Δοϊράνη, 11 Οκτωβρίου 1912), στην οποία γίνεται λόγος για τη σύλληψη αρκετών προκρίτων από τις οθωμανικές αρχές καθώς και για τη διακοπή των μαθημάτων, λόγω της επίταξης του σχολείου για τις ανάγκες του οθωμανικού στρατού)

Στον πρώτο τόμο, ο οποίος ήδη κυκλοφορεί με τίτλο Έγγραφα εκ του Μητροπολιτικού Αρχείου της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης, 1876-1912 (University Studio Press, 2012, σελ. 543, τιμή 40 ευρώ), παρουσιάζεται «μια κρίσιμη χρονική καμπή», σημειώνει στον πρόλογό του ο Ιάκωβος Δ. Μιχαηλίδης, «κατά τη διάρκεια της οποίας η Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, πέρα από τα αμιγώς θρησκευτικά της καθήκοντα, κλήθηκε υπό την καθοδήγηση του Οικουμενικού Πατριαρχείου εκ των πραγμάτων να επωμισθεί έναν πολύπλευρο και συνάμα πολυεπίπεδο ρόλο, εκκλησιαστικό, εθνικό, εκπαιδευτικό, φιλανθρωπικό και εν γένει εθναρχικό, ο οποίος απαιτούσε ακόμη μεγαλύτερη επιμονή εξαιτίας της δράσης στην περιοχή της Μακεδονίας πολλών ξένων εθνικών και θρησκευτικών προπαγανδών που οδήγησαν αναπόφευκτα στον Μακεδονικό Αγώνα».
Ο δεύτερος τόμος θα καλύψει τα γεγονότα από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και της Μακεδονίας (1912-1913) έως και την έκρηξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, το φθινόπωρο του 1940, ενώ ο τρίτος τόμος θα περιλαμβάνει τις εξελίξεις της δεκαετίας του 1940, όταν ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Κατοχή και η Απελευθέρωση δοκίμασαν τις αντοχές της ελληνικής κοινωνίας, απειλώντας την με κατάρρευση, μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1970.
Η παρουσίαση του πρώτου τόμου θα γίνει το Σάββατο 27 Οκτωβρίου, στις 7.00 μ.μ., στην αίθουσα τελετών της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης (Βογατσικού 7). Θα προλογίσει ο Παναγιώτατος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κ.κ. Άνθιμος. Για το βιβλίο θα μιλήσουν οι επιμελητές της έκδοσης.