Η 64η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης, η μεγαλύτερη του είδους της στον κόσμο, εγκαινιάζεται επισήμως μεθαύριο το βράδυ. Το ερώτημα είναι πώς, ενώ η αγορά του παραδοσιακού βιβλίου εμφανίζει ελαφρά ύφεση, η Φραγκφούρτη διατηρεί τα κολοσσιαία μεγέθη της. Και εφέτος συμμετέχουν σε αυτήν πάνω από 7.000 εκθέτες από 100 και πλέον χώρες, ενώ οι επισκέπτες, οι ειδικοί του βιβλίου αλλά και το κοινό, στο οποίο η είσοδος επιτρέπεται μόνο τα Σαββατοκύριακα, αναμένεται να φθάσουν τις 300.000.
Η απάντηση είναι ότι η Φραγκφούρτη δεν εγκλωβίστηκε στον ρόλο του θεματοφύλακα του έντυπου βιβλίου, αλλά εδώ και χρόνια έχει εξελιχθεί σε πλατφόρμα διακίνησης πνευματικών προϊόντων. Ακόμη και το θεματικό αφιέρωμα στο παιδικό βιβλίο δεν περιλαμβάνει παιδικές γωνιές με ξανθούς μπόμπιρες να ακούν παραμύθια. Για τον διευθυντή της έκθεσης Γιούργκεν Μπόος το παιδικό βιβλίο είναι πια ένας «δοκιμαστικός σωλήνας για τις καινοτομίες του μέλλοντος», καθώς ειδικά στις μικρές ηλικίες τα έντυπα και τα ψηφιακά μέσα είναι πια άρρηκτα συνδεδεμένα.
Στο πλαίσιο της εφετινής έκθεσης οργανώνεται ειδικό συνέδριο με θέμα τον καινούργιο κόσμο του ηλεκτρονικού βιβλίου, τα πνευματικά δικαιώματα στην ψηφιακή εποχή και τις νέες μεθόδους του μάρκετινγκ. Στο προσκήνιο θα είναι λέξεις μέχρι πρότινος λίγο απόκρυφες, όπως για παράδειγμα το crowdfunding, η χρηματοδότηση δηλαδή του έργου ενός συγγραφέα από τους ίδιους τους αναγνώστες του ή τους χρήστες του Διαδικτύου, ή το fanfiction, δηλαδή πρωτότυπα έργα που διαμορφώνονται στο Διαδίκτυο, όταν οι λάτρεις ενός συγγραφέα μεταχειρίζονται τους δικούς του ήρωες για να διηγηθούν μια δική τους ιστορία.
Προϊόν του fanfiction είναι το παγκόσμιο πλέον μπεστ σέλερ Οι πενήντα αποχρώσεις του γκρι, οι σαδομαζοχιστικές φαντασιώσεις μιας καλόκαρδης τροφαντής Αγγλίδας. Το γερμανικό κοινό ετοιμάζεται στα τέλη του μήνα να υποδεχθεί τον τρίτο τόμο του «έργου», που δεν θα περάσει ίσως στην ιστορία της λογοτεχνίας, αλλά έχει σαρώσει με βεβαιότητα τις αγορές.
Το μέλλον και η Νέα Ζηλανδία
Ο μόνιμος πονοκέφαλος των ηλεκτρονικών βιβλιοπωλείων είναι τα πνευματικά δικαιώματα και τα παράνομα αντίγραφα των έργων. Για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας έχει αναπτυχθεί το σύστημα DRM (Digital Rights Management) που χρησιμοποιείται και στην Ελλάδα και εμποδίζει τον αγοραστή ενός ηλεκτρονικού βιβλίου να κατασκευάσει αντίγραφα και να τα διαδώσει.
Εν μέρει η αυστηρότητα αυτού του συστήματος αποτρέπει πολλούς από το να αγοράσουν ηλεκτρονικά βιβλία. Γι’ αυτό και το γερμανικό διαδικτυακό μεγαλοβιβλιοπωλείο του Αμβούργου eBook.de κάνει ένα νέο βήμα εισάγοντας κατά τη διάρκεια της έκθεσης μια ηπιότερη μορφή του DRM. Ενα υδατόσημο θα διασφαλίζει τα πνευματικά δικαιώματα του έργου χωρίς να εμποδίζει τον αγοραστή και χρήστη να κάνει τα δικά του αντίγραφα για ιδιωτική χρήση. Τα αποτελέσματα του πειράματος θα εκτιμηθούν σε έναν χρόνο, ωστόσο ήδη σήμερα τα ποσοστά ανάπτυξης του ηλεκτρονικού βιβλίου είναι τριψήφια.
Πάντως η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης δεν διεκδικεί μόνο το μέλλον. Εξακολουθεί να περιηγείται στον παγκόσμιο λογοτεχνικό χάρτη και δεν φοβάται τις εξωτικές επιλογές. Το 2001 για παράδειγμα, τιμώμενη χώρα ήταν η Ελλάδα, εφέτος είναι η Νέα Ζηλανδία. Στην υπέροχη αυτή νησιωτική χώρα του Ν. Ειρηνικού ζουν 50 εκατομμύρια πρόβατα και 4,5 εκατομμύρια άνθρωποι: ο ισχυρισμός ότι έχουμε να κάνουμε με ένα μεγάλο λογοτεχνικό έθνος θα ήταν ασύστολη υπερβολή.
Για χάρη της Φραγκφούρτης ωστόσο οι Νεοζηλανδοί στέλνουν 68 συγγραφείς, ενώ για χάρη της Νέας Ζηλανδίας οι γερμανικοί εκδοτικοί οίκοι μετέφρασαν εφέτος και εξέδωσαν 66 νεοζηλανδικά βιβλία. Αν σκεφτεί κανείς και τους μαγείρους, τους αμπελουργούς και τους ιθαγενείς οργανοπαίκτες της φυλής των Μαορί που θα έρθουν από το Γουέλινγκτον, τότε η Νέα Ζηλανδία θα προσφέρει σίγουρα μια ευδιάκριτη πινελιά στην εφετινή διοργάνωση.
Ο Μάρκαρης σώζει την ελληνική… τιμή
Ανάλογη κινητοποίηση είχε σημειωθεί και το 2001, αλλά όταν έσβησαν τα φώτα της ράμπας ελληνικά λογοτεχνικά βιβλία άρχισαν να μεταφράζονται πάλι με το σταγονόμετρο στον γερμανόφωνο χώρο. Ετσι και εφέτος, την τιμή των ελληνικών συγγραφικών όπλων σώζει ο Πέτρος Μάρκαρης, καθώς ο οίκος της Ζυρίχης Diogenes μόλις κυκλοφόρησε ένα τομίδιο με τίτλο Σκοτεινοί καιροί με τα άρθρα του συγγραφέα της τελευταίας τριετίας για την ελληνική κρίση στα γερμανικά ΜΜΕ, αλλά και το τελευταίο του αστυνομικό, Περαίωση.
Ο κριτικός του περιοδικού «Spiegel» έσπευσε να σημειώσει στο τελευταίο τεύχος: «Ο Μάρκαρης έγραψε ένα ακόμα αστυνομικό για την ελληνική κρίση, γεμάτο οργή και ειρωνεία, που μας επιτρέπει να κοιτάξουμε από κοντά τη νεοελληνική νοοτροπία και τις αδυναμίες του πολιτικού συστήματος. Μπορεί για τους φανατικούς του είδους το τέλος του αστυνομικού να διαγράφεται πολύ γρήγορα, αλλά η απόλαυση της ανάγνωσης παραμένει στο ακέραιο».
Εν όψει της έκθεσης κυκλοφόρησε και η είδηση ότι τον Φεβρουάριο ο εκλεκτός οίκος του Μονάχου C. Η. Beck θα εκδώσει σε γερμανική μετάφραση τη συλλογή διηγημάτων του Χρήστου Οικονόμου Κάτι θα γίνει, θα δεις, καθώς ο συγγραφέας με τη χαμηλόφωνη πρόζα του αναδεικνύει τους απεγνωσμένους της κρίσης στις φτωχoγειτονιές του Πειραιά.

Το (μικρό) ελληνικό περίπτερο και ο Γκίντερ Γκρας
Η δημοσιονομική κρίση της ευρωζώνης έχει επεκταθεί και σε άλλες χώρες πλην της Ελλάδας, κάτι που δεν περνά απαρατήρητο ούτε στη Φραγκφούρτη. Ολο και περισσότεροι ισπανοί και ιταλοί εκδότες συστεγάζονται στα εθνικά περίπτερα των χωρών τους για να περιορίσουν το κόστος μιας αυτόνομης παρουσίας στη Φραγκφούρτη. Στο μικρότερο του περυσινού ελληνικό περίπτερο εκπροσωπούνται 21 εκδότες, ενώ δύο άλλοι προτίμησαν δικά τους περίπτερα λόγω ειδικού προϊόντος. Ο οίκος Μαλλιάρης λανσάρει εφέτος τσελεμεντέδες στον αντίστοιχο χώρο της έκθεσης και ο οίκος Εν Πλω βιβλία ορθοδόξου εμπνεύσεως. Πάντως έναν πολύ ισχυρότερο προβολέα στρέφει στην Ελλάδα με τα πολιτικά ανορθόδοξα ποιήματά του ο τρομερός γέρος της γερμανικής λογοτεχνίας, ο νομπελίστας Γκίντερ Γκρας, που κλείνει σε λίγες ημέρες τα 85 του χρόνια. Στην έκθεση θα παρουσιάσει την τελευταία του ποιητική συλλογή με τίτλο Εφήμερα. Περιλαμβάνει και το ποίημα «Η ντροπή της Ευρώπης», που πρωτοδημοσιεύθηκε στα τέλη Μαΐου προκαλώντας αίσθηση. Ο Γκρας αναθεματίζει τον Μαμμωνά που καθοδηγεί σήμερα τις τύχες της Ευρώπης και υπενθυμίζει τις τεράστιες οφειλές της ηπείρου μας στην Ελλάδα.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ