Την αρχή έκανε ο νομπελίστας Γκύντερ Γκρας. Με το ποίημά του «Η ντροπή της Ευρώπης» που δημοσιεύθηκε στα τέλη Μαΐου παρενέβη στο ελληνικό πρόβλημα ψέλνοντας τον εξάψαλμο στη σημερινή Ευρώπη που λησμονεί τις πνευματικές οφειλές της στην Ελλάδα και υποτάσσεται στις επιταγές των αγορών. Ακολούθησαν και άλλοι γερμανοί συγγραφείς που σχολιάζουν με στιχουργήματα το ελληνικό ζήτημα. Ανάμεσά τους και ο έτερος κορυφαίος πεζογράφος του 20ού αιώνα, ο 85χρονος Μάρτιν Βάλζερ, πολυμεταφρασμένος και στα ελληνικά, ο κατ’ εξοχήν βάρδος της γερμανικής μικροαστικής καθημερινότητας. Με το ποίημά του «Στους συγχρόνους μου» που δημοσιεύθηκε στην εβδομαδιαία εφημερίδα «Die Zeit» απαντά ειρωνικά στον Γκρας ότι από τους Ελληνες η Ευρώπη δεν έμαθε μόνο την ποίηση, αλλά και την αριθμητική.
Ο Βάλζερ παραφράζει το ποίημα του Μπέρτολτ Μπρεχτ «Στους μεταγενέστερους» που είχε δημοσιευθεί στο Παρίσι το 1939 και κυρίως το περίφημο τρίστιχο «Μα τι καιροί λοιπόν ετούτοι, που/ Είν’ έγκλημα σχεδόν όταν μιλάς για δέντρα/ Γιατί έτσι παρασιωπάς χιλιάδες κακουργήματα!» (απόδοση Τ. Πατρίκιου). Ο Μπρεχτ στιγμάτιζε την ανώδυνη φυσιολατρική ποίηση την ώρα που ο ναζισμός εγκληματούσε.
Ο Μάρτιν Βάλζερ, εδώ και δεκαετίες αιχμηρός επικριτής των συναινέσεων και του εκάστοτε πνεύματος των καιρών, μυκτηρίζει τον αιθεροβάμονα ρομαντισμό του Γκρας και αντιδρά στη δραματοποίηση του ελληνικού προβλήματος στην ευρωζώνη. Παράλληλα όμως στη συνέντευξη που παραχώρησε στο «Βήμα» αποδεικνύεται κι αυτός ένας αμετανόητος λάτρης της Ελλάδας.
Κύριε Βάλζερ, το ποίημά σας για την Ελλάδα διαχέεται από μια ελαφρά ειρωνεία. Κεντρίζετε με αυτήν τον ομότεχνό σας Γκύντερ Γκρας ή μήπως τους σημερινούς Ελληνες που φαίνεται να έχουν ξεχάσει τα μαθηματικά;
«Οχι πάντως τους Ελληνες. Ξέρετε, δεν αρκεί να παριστάνουμε τους οικονομικά ευφυείς ή τους ποιητικά εκλεπτυσμένους χωρίζοντας τα δύο αυτά επίπεδα και στη συνέχεια να επικρίνουμε οι μεν τους δε. Είναι γελοίο να επιρρίπτουμε στους γερμανούς πολιτικούς και οικονομολόγους που οφείλουν εξ επαγγέλματος να μετρούν σωστά ότι δεν μιλούν για τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Μπορεί στην Ελλάδα η άποψη για την κυρία Μέρκελ να είναι διαφορετική, αλλά εγώ έχω εμπιστοσύνη στην πολιτική της φρόνηση. Γνωρίζει ότι η Ελλάδα δεν επιτρέπεται να αποκοπεί από την ένωσή μας. Στον σημερινό κόσμο έτσι διατυπώνονται οι πολιτικές απόψεις κι έτσι γίνονται οι δημοσιονομικές μετρήσεις, δεν μιλά κανείς ανοιχτά για τους αρχαίους φιλοσόφους».
Και επιλέξατε ως ποιητικό φόντο, ας πούμε, ένα ποίημα του Μπέρτολτ Μπρεχτ.
«Θέλησα να υπενθυμίσω ότι δεν ζούμε πια στους δύσκολους καιρούς του Μπρεχτ. Δεν είναι έγκλημα να μιλάει κανείς για τα δημοσιονομικά και για τα επιτόκια, γιατί όλα είναι ένα, συμπεριλαμβανομένων και του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε την πολιτική από τον πολιτισμό».
Και τι γίνεται με την πολιτική και την οικονομία; Εχει κανείς την εντύπωση ότι την τελευταία τριετία η οικονομία και οι αγορές σέρνουν από τη μύτη την πολιτική.
«Δεν το βλέπω έτσι. Για μένα η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι μια διαδικασία κρίσεων αφ’ εαυτής, διαφορετικά δεν είναι νοητή. Προχωρά από τη μια κρίση στην άλλη. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να προωθηθεί χωρίς κρίσεις. Η Ελλάδα δημιουργεί σήμερα μια κατάσταση, οι υπόλοιποι πρέπει να απαντήσουν. Υπάρχει μια διαλεκτική που δεν πρέπει να τη βλέπουμε αρνητικά, απλά πρέπει να περάσουμε μέσα απ’ αυτή τη διαδικασία. Πρέπει να την αντέξουμε και να πετύχουμε. Πιστεύω ότι οι ιθύνοντες εδώ στη Γερμανία έτσι αντιλαμβάνονται αυτή τη διαδικασία και ανάλογα τη χειρίζονται. Ιδρύσαμε μια νομισματική ένωση χωρίς να έχει προηγηθεί η δημοσιονομική. Είτε η ποίηση μας ενδιαφέρει είτε η πολιτική, αυτό το πράγμα πρέπει να το δούμε καθαρά. Δεν είναι τυχαίο που ο συντηρητικός ελβετός πολιτικός Κρίστοφ Μπλόχερ το είχε πει εγκαίρως, ότι η Ελβετία δεν έπρεπε να συμμετάσχει στην τότε Ευρωπαϊκή Κοινότητα γιατί μια πολιτική ένωση χωρίς δημοσιονομική δεν μπορεί να λειτουργήσει. Ναι, είναι μια επώδυνη διαδικασία, αλλά δεν μπορεί να συνθηκολογεί κανείς με τον πρώτο πόνο που τον πιάνει».
Και ποια πιστεύετε ότι θα είναι η κατάληξη αυτής της διαδικασίας;
«Είμαι από τη φύση μου αισιόδοξος. Ας αναλογιστούμε το χειρότερο σενάριο, αν και προσωπικά δεν πιστεύω ότι θα γίνει πραγματικότητα, η Ελλάδα να αποχωρήσει προσωρινά από την ευρωζώνη και να επιστρέψει στη δραχμή. Είμαι βέβαιος ότι μέσα σε μία πενταετία η Ελλάδα θα επιστρέψει στο ευρώ. Δεν θα πρόκειται για μια τραγωδία αλλά για το τίμημα που πληρώνουμε προκειμένου να μάθουμε, έστω κι αν δεν μου διαφεύγει ότι η βάση εκκίνησης των Γερμανών είναι ευνοϊκότερη απ’ αυτήν των Ελλήνων σήμερα».
Πάντως το ελληνικό πρόβλημα μάλλον σαν τραγωδία συζητείται τα τελευταία χρόνια από τα γερμανικά ΜΜΕ.
«Βλέπω βέβαια τα βράδια στην τηλεόραση τους διάφορους οικονομολόγους, αλλά αυτοί δεν είναι τίποτα παραπάνω από ειδικοί, δεν ξέρουν τίποτα παραπάνω από το να κάνουν λογαριασμούς, δεν διαθέτουν πολιτικό ορίζοντα και δεν αντιλαμβάνονται τι μπορεί να πετύχει κανείς όταν θέλει οπωσδήποτε να πετύχει κάτι. Ναι, είναι λαλίστατοι, αλλά δεν πρέπει να τους ταυτίζουμε με τα ΜΜΕ συνολικά. Το έχουμε ξαναζήσει αυτό με τους αποκλειστικά και μόνο ειδικούς, σε άλλα συμφραζόμενα, όταν η Γερμανία ήταν διαιρεμένη. Και τότε ειδικοί και πανεπιστημιακοί και εκλεπτυσμένοι διανοούμενοι υποστήριζαν ότι η καλύτερη λύση ήταν οι Γερμανοί να συνιστούν πολιτιστικά ένα έθνος αλλά να ζουν σε διαφορετικά κράτη: 17 εκατομμύρια Γερμανοί ήταν έγκλειστοι και οι ειδήμονες μας παρηγορούσαν με το ότι αποτελούσαμε πολιτιστικά ένα έθνος. Το έβρισκα παράλογο και διεστραμμένο, αλλά αυτοί αποδείκνυαν με τον τρόπο τους ότι ήταν καλό για τη Γερμανία να παραμείνει χωρισμένη. Εκτοτε δεν δίνω δεκάρα για τα λεγόμενα των ειδικών».
Ανεξάρτητα από τα όποια προβλήματα της ευρωζώνης και τον χειρισμό τους, για σας τι σημαίνει Ελλάδα;
«Είμαι συγγραφέας και αντιλαμβάνεστε τι σημασία έχει για μένα ο Χέλντερλιν. Και ο Χέλντερλιν έμαθε να γράφει βάσει ελληνικών ασκληπιάδειων στίχων. Στην Ελλάδα έμαθε να γράφει και κατά τη γνώμη μου τα γερμανικά πέτυχαν με τον Χέλντερλιν ένα εκφραστικό ύψος που ούτε είχαν ποτέ πριν ούτε πρόκειται να ξαναφθάσουν. Οι Υμνοι και οι Ωδές του Χέλντερλιν βρίθουν από Ελλάδα και αν δεν γνωρίζει κανείς τις λεπτομέρειες της ελληνικής αρχαιότητας δεν μπορεί καν να τα καταλάβει. Γι’ αυτό και είναι αδιανόητη η απομάκρυνση της Ελλάδας από την Ευρώπη για οικονομικούς λόγους. Πόσω μάλλον που, σε αντίθεση με τον 20ό αιώνα, ο 21ος θα είναι ο αιώνας της Ευρώπης».
Κλείνοντας τι θα θέλατε να πείτε στους σημερινούς Ελληνες;
«Θέλω να εκφράσω την εμπιστοσύνη μου στη δύναμη της ελληνικής παράδοσης, στην οποία εκφράζεται η δύναμη των ίδιων των Ελλήνων. Ενας λαός που κατάφερε τόσα και τόσα θα ξεπεράσει και τις σημερινές δυσκολίες. Είμαι αναρμόδιος να πω στους Ελληνες ποιο πρόγραμμα λιτότητας θα ακολουθήσουν και ποιο όχι. Εμείς απ’ έξω δεν επιτρέπεται καν να κάνουμε κάτι τέτοιο. Εμείς ως Γερμανοί οφείλουμε να συνοδεύσουμε αυτή τη διαδικασία με αγάπη και υπομονή και να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να οδηγηθεί σε ένα αίσιο αποτέλεσμα».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
