Η θανατηφόρα μοναξιά των εραστών

«Είμαι η παύση ανάμεσα σε δύο νότες… θανάτου και γέννησης». Οι ωραίοι αυτοί στίχοι του ποιητή Ράινερ Μαρία Ρίλκε αντανακλούν θαυμάσια το κλίμα στα πρώιμα αυτά πεζά του, τα οποία κυλούν ανάμεσα σε δύο νότες, τον θάνατο και την αγάπη. Και τα δύο ορίζονται από τη μοίρα. Στις δεκατρείς ιστορίες αγάπης με τίτλο Κισμέτ (Νεφέλη) διακρίνονται η μαύρη ατμόσφαιρα, το συμβολιστικό στοιχείο, η αξεδιάλυτη εμπλοκή της αγάπης με τον θάνατο, το αδύνατον της επίγειας ευτυχίας του ανθρώπου που θα τον απασχολήσει σε όλη την ποιητική πορεία του.

Ενας μνηστευμένος με μια όμορφη κόρη παρασύρεται από την άσχημη γειτόνισσά του, μια ράφτρα, με δεσμά που δεν μπορεί να σπάσει. Η ακατανίκητη έλξη προς αυτή τη γυναίκα θα τον οδηγήσει στην προσωπική του δυστυχία. Ενας νεαρός άνδρας ένα αυγουστιάτικο πρωινό στο δάσος θα συναντήσει έναν άλλον άνδρα που θέλει να αυτοκτονήσει επειδή πιστεύει ότι η γυναίκα του αγαπάει ακόμη κάποιον από παλιά. Ο αφηγητής θα τον πείσει ότι δεν αξίζει να αυτοκτονήσει και του διηγείται τη δική του ιστορία με μια παλιά ερωμένη του, και πώς την ξεπέρασε. Θα αποδειχθεί όμως ότι αυτή δεν είναι άλλη από τη γυναίκα του απελπισμένου. Η αυτοκτονία είναι η τελική λύση.

Ο Ρίλκε σε αυτά τα μικρά πεζά θέλει να δείξει τη μοναξιά των εραστών που κρύβεται κάτω από την ευτυχισμένη επιφάνεια που βλέπουν οι άλλοι. Οπως γράφει, «οι άνθρωποι είναι τόσο τρομερά μακριά ο ένας από τον άλλον, και πιο απομακρυσμένοι είναι συχνά όσοι αγαπιούνται. Πετούν ο ένας στον άλλον όλον τους τον εαυτό, όμως κανείς δεν τον πιάνει κιόλας, κι έτσι απομένει πεσμένος κάπου ανάμεσα και πυργώνεται και στο τέλος τούς εμποδίζει κι από πάνω να δουν ο ένας τον άλλον».

Στις πικρές αυτές ιστορίες του – γραμμένες πολύ προτού γίνει γνωστός για τα ποιήματά του – ο Ρίλκε φαίνεται επηρεασμένος φανερά από τον υπαρξισμό του Κίρκεγκορ. Οι μεταφυσικές ανησυχίες του θα κορυφωθούν αργότερα στα Νέα ποιήματα (1907-8), αλλά θα γίνει παγκοσμίως γνωστός για το μυθιστόρημα Οι σημειώσεις του Μάλτε Λάουριτς Μπρίγκε (1910), που θεωρείται προδρομικό της γραφής των υπαρξιστών. Τέλος, να υπενθυμίσουμε το πολύ αγαπητό σε όλους τους νέους δημιουργούς Γράμματα σε έναν νέο ποιητή (1924).