«Προσπαθούμε να καταλάβουμε γιατί οι απόγονοι που θα προκύψουν από τη διάσπαση ενός κυττάρου μπορεί να αναπτύξουν διαφορετικά χαρακτηριστικά» εξηγεί ένας νεαρός βιολόγος στη μητέρα και την αδελφή της κοπέλας του. Βρισκόμαστε στα 1982, οι Η.Π.Α. διανύουν περίοδο οικονομικής ύφεσης και οι νέοι έχουν να αντιμετωπίσουν ένα δύσκολο περιβάλλον μετά τις σπουδές τους.
Ο Λέναρντ, όπως ονομάζεται ο ταλαντούχος γενετιστής, προσπαθεί με απλά λόγια να τους δώσει να καταλάβουν πώς η «διασταύρωση» κυττάρων μύκητα γίνεται δυνατή χάρη σε ένα εξαιρετικά σημαντικό γονίδιο που αναπτύσσεται μέσα τους σε δυο εκδοχές. Ο ίδιος έχει επιφορτίσει μάλιστα τους συνεργάτες του στο εργαστήριο με το να αποσπάσουν το εν λόγω γονίδιο από κάποιον μύκητα και να το επανατοποθετήσουν προκειμένου να εξακριβώσουν αν θα αναπτυχθεί αλλιώς ή όχι.

Η παραπάνω σκηνή είναι μυθοπλασία. Για την ακρίβεια, το είδος της μυθοπλασίας που συγγενεύει εντυπωσιακά με την πραγματικότητα. Υπάρχει στο καινούργιο βιβλίο του ελληνικής (μικρασιατικής για την ακρίβεια) καταγωγής αμερικανού συγγραφέα Τζέφρι Ευγενίδης που έχει τον τίτλο «The Marriage Plot» (Farrar, Straus and Giroux, 2011). Πρόκειται για την ιστορία ενός ερωτικού τριγώνου, μια εκλεπτυσμένη κομεντί και ένα μυθιστόρημα ιδεών με φόντο το Πανεπιστήμιο Μπράουν στο Ρόουντ Αϊλαντ την εποχή που ήταν στη μόδα η «θεωρία της αποδόμησης» του Ζακ Ντεριντά αλλά και οι Talking Heads.

Ο Τζέφρι Ευγενίδης εξέπληξε ευχάριστα πολλούς επιφανείς επιστήμονες στην άλλη μεριά του Ατλαντικού, όχι μόνο με την λεπτομερέστατη περιγραφή της ρουτίνας σε ερευνητικά εργαστήρια και ιατρικά κέντρα αλλά και με την ορθή χρήση της επιστημονικής ορολογίας. Οταν ο γενετιστής, δόκτωρ Αμαρ Κλάρ διάβασε το βιβλίο εντυπωσιάστηκε και, όπως είπε σε μια σχετική συνέντευξη, του ήλθαν στο μυαλό οι αναμνήσεις μιας ολόκληρης εικοσαετίας.

Το βιολογικό εργαστήριο που περιγράφει ο συγγραφέας στο μυθιστόρημά του αναπαριστά με την παραμικρή λεπτομέρεια, όπως τόνισε ο επιστήμονας, το αντίστοιχο του ερευνητικού κέντρου «Cold Spring Harbor» στο Λονγκ Aϊλαντ όπου εργαζόταν για χρόνια ο ίδιος. Ο Τζέφρι Ευγενίδης διάβασε, αφομοίωσε την εργασία του δόκτορος Κλαρ και την περιγράφει με λεπτομέρεια στο μυθιστόρημά του. Παραπέμπει μάλιστα σ’ αυτήν στον πρόλογο του βιβλίου. Το πιο εντυπωσιακό στην ιστορία είναι ότι ο ολιγογράφος συγγραφέας δεν ήξερε και πολλά πράγματα από την επιστήμη της γενετικής όταν έγραφε το βιβλίο, το αντίθετο μάλιστα. Ούτε σπούδασε κάτι παρόμοιο, ούτε γνώριζε ανθρώπους που ασχολούνται επιστημονικά με αυτό το πεδίο, όπως έχει πει σε μια συνέντευξή του. Επιπλέον δεν έχει πάει ποτέ, καταπώς φαίνεται, στο εργαστήριο που περιέγραψε με αξιοσημείωτη ευστοχία.

Οι φίλοι του άλλωστε είναι κυρίως συγγραφείς και καλλιτέχνες, όπως η σύζυγός του. Στις αφηγήσεις της ιδίας βασίστηκε ο Ευγενίδης για να περιγράψει το εργαστήριο που κινείται ο Λέναρντ. Η γυναίκα του πέρασε έναν ολόκληρο χειμώνα σε ένα τέτοιο ερευνητικό κέντρο, όχι όμως στο εργαστήριο. Ο 52χρονος συγγραφέας προκειμένου να καταστήσει επιστημονικά επαρκή τον ήρωά του χρησιμοποίησε το Διαδίκτυο για να αντλήσει το απαραίτητο υλικό από σχετικές μελέτες και να δει σε βίντεο, λ.χ. πώς αναπαράγονται οι μύκητες στο εργαστήριο. Οταν η συγγραφή του μυθιστορήματός του βρισκόταν στην τελική της φάση συναντήθηκε με κάποιους ερευνητές στον χώρο της δουλειάς τους.

Του έκαναν μια σύντομη ξενάγηση που όπως αποδεικνύεται ήταν αρκετή για το μάτι του συγγραφέα. Ο ίδιος, όπως έχει πει, ακολουθεί πάντα μια συγκεκριμένη μέθοδο όταν γράφει τα μυθιστορήματά του. Μαθαίνει μερικά γεγονότα στην αρχή και ύστερα χρησιμοποιεί τη φαντασία του, δουλεύοντας απομονωμένος στο ελισαβετιανής εποχής σπίτι του στο Πρίνστον του Νιου Τζέρσι, πολύ κοντά στο ομώνυμο πανεπιστήμιο όπου διδάσκει δημιουργική γραφή.

Ο Τζέφρι Ευγενίδης χρειάστηκε πέντε χρόνια για να γράψει το νέο του μυθιστόρημα και συνολικά εννέα για να επανεμφανιστεί στην εκδοτική αγορά. Ο αγγλοσαξονικός τύπος υποδέχτηκε το «The Marriage Plot» με ιδιαίτερη θέρμη. Το βιβλίο είναι υποψήφιο για το εφετινό Εθνικό Βραβείο του Κύκλου των Κριτικών στις ΗΠΑ. Θα κυκλοφορήσει στην ελληνική γλώσσα μέσα στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Μαρτίου από τις εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση της Αννας Παπασταύρου (προσωρινός τίτλος, Υπόθεση Γάμος).

Ο συγγραφέας άρχισε να το γράφει, όπως έχει πει, έχοντας κατά νου τους δυο κεντρικούς του ήρωες, τον Λέναρντ Μπάνκχεντ και την Μάντλιν Xάνα (τα ονόματα διατηρούνται όπως έχουν αποδοθεί στην ελληνική μετάφραση). Ο πρώτος, ένας μοναχικός δαρβινιστής, η μανιοκαταθλιπτική ιδιοφυία που τριγυρνά στο Κόλετζ Χιλ είναι ο ερωτικός σύντροφος της δεύτερης, μιας επιμελούς φοιτήτριας της αγγλικής φιλολογίας που γράφει μια πτυχιακή εργασία πάνω στο έργο των Τζέιν Οστιν και Τζορτζ Ελιοτ.

Η τρίτη πλευρά του ερωτικού τριγώνου (και alter ego του Ευγενίδη) είναι ο παλιός φίλος της Μάντλιν, ο παράξενος Μίτσελ Γκραμάτικους που διερευνά τον χριστιανικό μυστικισμό. Πριν πάει στην Καλκούτα της Ινδίας ως εθελοντής σε ένα νοσοκομείο που έστησε εκεί η Μητέρα Τερέζα κάνει και μια στάση στην Αθήνα της «Αλλαγής» που τον επηρεάζει καθοριστικά.

«Ηθελα να δημιουργήσω έναν χαρακτήρα που θα προκαλούσε εντύπωση στο κολέγιο για το εύρος των γνώσεών του» είπε ο συγγραφέας για τον «καλύτερο αλλά και τον χειρότερο εραστή» που είχε ποτέ η ηρωίδα του η οποία λιγώνεται διαβάζοντας τα «Αποσπάσματα του ερωτικού λόγου» του Ρολάν Μπαρτ. Μάλιστα, σε μια ξεκαρδιστική σκηνή στο μυθιστόρημα η ερωτική τους συνεύρεση διακόπτεται απότομα με την Μαντλίν να εκσφενδονίζει το βιβλίο στο κεφάλι του Λέναρντ.

Οσο κι αν ο Τζέφρι Ευγενίδης έχει κατά καιρούς αρνηθεί σε συνεντεύξεις του την εξόφθαλμη ομοιότητα του ήρωά του με τη φυσιογνωμία του αυτόχειρα αμερικανού συγγραφέα Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας, τόσο οι εξωτερικές (κοτσίδα, μπαντάνα κτλ.) όσο και οι εσωτερικές (ψυχική αστάθεια, αυτοκαταστροφή κτλ.) συντείνουν προς το αντίθετο.

«Σκέφτηκα να τον κάνω ψυχίατρο ή χημικό» αλλά κατέληξε στη βιολογία επειδή με αυτό το αντικείμενο ασχολήθηκε επισταμένα όταν έγραφε το «Middlesex» (2002), για το οποίο τιμήθηκε με το Βραβείο Πούλιτζερ, όπου το φύλο της ηρωίδας του Καλλιόπης Στεφανίδου (Κάλλι) είναι αμφίσημο. Η ίδια ανακαλύπτει κάποια στιγμή ότι στην ουσία είναι ένα αγόρι παγιδευμένο σε ένα γυναικείο σώμα εξαιτίας μιας γενετικής μετάλλαξης στο πέμπτο χρωμόσωμα.

Τα βιβλία του Τζέφρι Ευγενίδης στα ελληνικά