Η Σάντα Τερέσα είναι µια Κόλαση επί της Γης. Το αίµα κυλάει στις παρυφές της ερήµου που την περιβάλλει, έχει χτιστεί πάνω στη βαναυσότητα και τον πόνο. Είναι µια φανταστική πόλη στα σύνορα ΗΠΑ και Μεξικού στην οποία εκατοντάδες γυναίκες βρίσκονται κακοποιηµένες και δολοφονηµένες µε τους πλέον ειδεχθείς και ανεξιχνίαστους τρόπους. Ο τόπος αυτός, όπου το µαρτύριο γίνεται η φυσική τάξη των πραγµάτων και τα πάντα επισκιάζονται από τον ζόφο, είναι το σκοτεινό κέντρο γύρω από το οποίο οργάνωσε το µεγαλειώδες µυθιστόρηµα 2666 αυτός που (µάλλον εύστοχα) χαρακτηρίστηκε «Μπόρχες του 21ου αιώνα», ο πρόωρα χαµένος χιλιανός συγγραφέας και ποιητής Ροµπέρτο Μπολάνιο. Η Σάντα Τερέσα είναι µια ακόµη πιο εφιαλτική εκδοχή της πραγµατικής πόλης Χουάρες του Μεξικού που άρχισε να απασχολεί τον υπόλοιπο κόσµο στις αρχές της δεκαετίας του 1990 όταν άρχισαν να αγνοούνται εκεί δεκάδες φτωχές ερ γάτριες προτού τελικά εντοπιστούν νεκρές. ∆ίχως υπερβολή, βρισκόµαστε µπροστά σε µια σπάνια µυθοπλαστική αποκάλυψη που συνδέει µε τρόπο αριστοτεχνικά σατανικό τη βία και την τέχνη, ένα έπος που γέννησε η εποχή µας και η διαίσθηση ενός αυθεντικού καλλιτέχνη, µια αναγνωστική εµπειρία που προκαλεί το δέος και τον θαυµασµό. Το 2666 κυκλοφόρησε το 2004 στα ισπανικά από τον εκδοτικό οίκο «Anagrama» της Βαρκελώνης, έναν χρόνο µετά τον θάνατο του συγγραφέα (σε ηλικία µόλις 50 ετών λόγω ηπατικής ανεπάρκειας) που η Σούζαν Σόνταγκ χαρακτήρισε «µεγάλη απώλεια για τη λογοτεχνία».
Ο Μπολάνιο, όσο ακόµη ζούσε, σχεδίαζε να εκδώσει σε πέντε ξεχωριστά βιβλία αυτά που κατέληξαν να αποτελούν τα πέντε κεφάλαια του 2666. Παρ’ όλα αυτά οι κληρονόµοι του και ο φίλος του Ιγνάσιο Ετσεβαρία (τον οποίο ο ίδιος είχε υποδείξει ως διαχειριστή και σύµβουλο επί λογοτεχνικών ζητηµάτων) αποφάσισαν να το εκδώσουν σε όλη του την έκταση «όπως θα είχε κάνει και ο ίδιος αν δεν διαφαινόταν η χειρότερη των πιθανοτήτων στην εξέλιξη της υγείας του». Ο αναγνώστης όµως δεν πρέπει να προβληµατίζεται καθόλου ως προς αυτό. Η δοµή του βιβλίου είναι άλλωστε µία από τις πολλές αρετές του. Τα πέντε φαινοµενικά αυτόνοµα βιβλία τα διαπερνά µια µεταφυσική συνοχή που αναδύεται στο τέλος της αφήγησης ως στέρεο αρχιτεκτονικό οικοδόµηµα που αντιστέκεται στις µονοδιάστατες ερµηνείες. Ο Μπολάνιο θέλησε να συµπεριλάβει σε ό,τι έµελλε να είναι το λογοτεχνικό του κληροδότηµα και το magnum opus του δικού του έργου, όσα στοίχειωσαν τον 20ό αιώνα. Το εγχείρηµά του αποπνέει µια αυτοπεποίθηση που σε παρασύρει.
Το να µιλήσει εποµένως κανείς για την «υπόθεση» του βιβλίου είναι µια άστοχη κατάχρηση. Ο συγγραφέας αφηγείται τις πολυπλόκαµες ιστορίες του µε γλώσσα απλή αλλά ύφος ανατρεπτικό, καλπάζει προοδευτικά µε µια ευµετάβλητη υβριδική πρόζα που οικειοποιείται µε χαρακτηριστική ευκολία στοιχεία από το πολεµικό ρεπορτάζ και το φιλοσοφικό δοκίµιο ως το αστυνοµικό µυθιστόρηµα και την επιστηµονική φαντασία. Στην αρχή του 2666 τέσσερις κριτικοί λογοτεχνίας από διαφορετικές χώρες της Ευρώπης, τους οποίους ενώνει το έµµονο ενδιαφέρον για τον αινιγµατικό γερµανό συγγραφέα Μπένο Φον Αρτσιµπόλντι και στη συνέχεια ένα σύνθετο συναισθηµατικό κουβάρι, αποφασίζουν να ταξιδέψουν και να τον βρουν όταν µαθαίνουν ότι ενδέχεται να έχει καταλήξει στη µακρινή Σάντα Τερέσα.
Εκεί βρίσκουν τον συνάδελφό τους Οσκαρ Αµαλφιτάνο, ο οποίος κάποτε µετέφρασε τον Αρτσιµπόλντι και τώρα φοβάται ότι το επόµενο θύµα σε µια πόλη όπου «η τρέλα είναι µεταδοτική» θα είναι η νεαρή του κόρη Ρόσα. Στο τρίτο µέρος παρακολουθούµε τον αµερικανό δηµοσιογράφο Οσκαρ Φέιτ. Το περιοδικό αφροαµερικανικής θεµατολογίας στο οποίο εργάζεται τον στέλνει στη Σάντα Τερέσα µε σκοπό να καλύψει έναν αγώνα πυγµαχίας µολονότι είναι άσχετος µε το αντικείµενο. Σύντοµα όµως αντιλαµβάνεται από τον περιρρέοντα πανικό ότι το µεγάλο θέµα στην πόλη είναι τα «Εγκλήµατα», όπως επιγράφεται το τέταρτο συνταρακτικό κεφάλαιο του βιβλίου.
Ο Μπολάνιο σε αυτό το σηµείο, ακολουθώντας την αποστασιοποιηµένη δηµοσιογραφική τακτική, µεταµορφώνεται σε ψυχρό απογραφέα της καταστροφής, σε ανατριχιαστικό και νοσηρό καταγραφέα πτωµάτων που στοιβάζονται αµείωτα και ανεξήγητα. «Κανείς δεν δίνει σηµασία στους φόνους αλλά το µυστικό του κόσµου είναι κρυµµένο σε αυτούς» αποφαίνεται ο αφηγητής. Από τις σηµειώσεις του συγγραφέα προκύπτει ότι ο τελευταίος είναι ο Αρτούρο Μπελάνο, ένας εκ των βασικών ηρώων στους Αγριους ντετέκτιβ (εκδόσεις Καστανιώτη, 2009) που του απέφεραν το σηµαντικό βραβείο «Ρόµουλο Γαλιέγος» το 1999 και την ευρύτερη αναγνώριση.
Στο τελευταίο κεφάλαιο µας αποκαλύπτεται η ταυτότητα του Αρτσιµπόλντι και το ανελέητο λογοτεχνικό πολυβόλο ησυχάζει. Επιπλέον, στο τέλος του 2666, σύµφωνα πάντα µε τα αρχειακά κατάλοιπα του συγγραφέα, το alter ego του ονόµατι Αρτούρο Μπελάνο θα προσέθετε: «Και αυτό είναι όλο, φίλοι µου. Ολα όσα έκανα, όλα όσα έζησα. Αν είχα δυνάµεις θα έβαζα τα κλάµατα» στο τέλος ενός κόσµου που είναι «µια όαση φρίκης εν µέσω µιας ερήµου ανίας» όπως µας υπενθυµίζει η προµετωπίδα του βιβλίου, µια σηµαδιακή φράση του Μποντλέρ.
«Ο Ροµπέρτο Μπολάνιο είναι ο πιο παραγωγικός νεκρός συγγραφέας» έγραφαν τις προάλλες οι «New York Times» παρουσιάζοντας Το τρίτο Ράιχ (1989), που κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ τον περασµένο Νοέµβριο. Το πλέον πρόσφατο µυθιστόρηµα που ξεπήδησε από το ανεξάντλητο αρχείο του συγγραφέα (και το δηµοσίευσε το περιοδικό «Τhe Paris Review» σε συνέχειες, κάτι που είχε να κάνει εδώ και 40 χρόνια) διαδραµατίζεται στην Καταλωνία και αναφέρεται σε ένα περίεργο επιτραπέζιο παιχνίδι. Ο Μπολάνιο άρχισε να µεταφράζεται συστηµατικά στην Αµερική από το 2003 και έκτοτε, µετά θάνατον, έχει κατακτήσει την παγκόσµια λογοτεχνική σκηνή κερδίζοντας σταθερά ορκισµένους αναγνώστες. Το 2008 το 2666 απέσπασε το Βραβείο του Κύκλου των Κριτικών στις ΗΠΑ µέσα σε καθολική αποθέωση.
Στα ελληνικά έχουν κυκλοφορήσει έξι βιβλία του αρχής γενοµένης από την Τελευταία νύχτα στη Χιλή (Μεταίχµιο, 2004) και το Μακρινό αστέρι (Καστανιώτης, 2007). Οι εκδόσεις Αγρα, που µέχρι στιγµής έχουν εκδώσει δυο συλλογές διηγηµάτων του, τις Πουτάνες φόνισσες (2008) και τα Τηλεφωνήµατα (2009), εξασφάλισαν τα δικαιώµατα για άλλα τέσσερα βιβλία του Ροµπέρτο Μπολάνιο: Το τρίτο Ράιχ, Το παγοδρόµιο, Η Ναζιστική λογοτεχνία στην Αµερική και το Φυλαχτό.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
