Σε «χρηµατιστήριο περιεχοµένων» και όχι «χρηµατιστήριο έντυπων βιβλίων» εξελίσσεται η 63η ∆ιεθνής Εκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης που εγκαινιάζεται την Τετάρτη δίνοντας βήµα σε 7.300 εκθέτες από 100 και πλέον χώρες για να παρουσιάσουν τα προϊόντα τους. Εφέτος αναµένονται 300.000 επισκέπτες. Ο διευθυντής της έκθεσης Γιούργκεν Μπόος διατυπώνει ως εξής το νέο πιστεύω: «Είµαστε υποχρεωµένοι να κάνουµε τα πάντα – έντυπο βιβλίο, ψηφιακό, κοινωνικά µέσα – και ταυτόχρονα να προωθήσουµε τη δικτύωση του κόσµου». Η Φραγκφούρτη πλαισιώνεται από τουλάχιστον 3.000 εκδηλώσεις για ειδικούς του βιβλίου αλλά και για το ευρύ κοινό. Μέσα σε όλη αυτή τη µεγαλοµανία η γερµανική πόλη τιµά εφέτος τη µικρότερη δυνατή χώρα και τη λογοτεχνία της, την ηφαιστειογενή νήσο Ισλανδία. Το 95% του εδάφους της είναι ακατοίκητο, στο υπόλοιπο 5% κατοικούν 320.000 άνθρωποι, αλλά η Ενωση Ισλανδών Συγγραφέων αριθµεί 400 µέλη. Αναλογικά θα µπορούσε κανείς να πει ότι η µικροσκοπική Ισλανδία είναι µια χώρα συγγραφέων – και ας είναι ίσως διεθνώς γνωστός µόνο ο νοµπελίστας Χάλντορ Λάξνες.

Αυτό δεν εµπόδισε τους γερµανικούς εκδοτικούς οίκους να κυκλοφορήσουν µέσα στο 2011 καµιά εκατοστή λογοτεχνικά βιβλία ισλανδών συγγραφέων, αριθµός πρωτοφανής για µια µικρή τιµώµενη χώρα. Μάλιστα περίπου 40 από τους 400 θα είναι παρόντες στη Φραγκφούρτη, ανάµεσά τους και ορισµένοι µετρ του αστυνοµικού µυθιστορήµατος µεταφρασµένοι και στα ελληνικά: η Ιρσα Σιγκουρδαρντότιρ και ο Αρνάλδουρ Ινδρίδασον.

Οι ισλανδοί συγγραφείς έπαιξαν κυρίαρχο ρόλο στο κίνηµα κάθαρσης της χώρας τους µετά την οικονοµική κρίση του 2008. Εστω και αν η Ισλανδία επιτηρείται ακόµη από το ∆ΝΤ, οι τρεις αµαρτωλές ιδιωτικές τράπεζες που ευθύνονταν για την κρίση έχουν πια κρατικοποιηθεί. Πριν από ακριβώς δέκα χρόνια τιµώµενη στη Φραγκφούρτη ήταν µια άλλη µικρή χώρα µε αφανή ακόµη τότε οικονοµικά προβλήµατα και αδιευκρίνιστο ως σήµερα τον ρόλο των συγγραφέων της στο όποιο κίνηµα κάθαρσης: η Ελλάδα. Το 2001 µεγάλοι και µικροί γερµανικοί εκδοτικοί οίκοι είχαν µεταφράσει και κυκλοφορήσει µερικές δεκάδες ελληνικά λογοτεχνικά βιβλία. Η κριτική βρήκε ορισµένα από αυτά αδιάφορα, άλλα ενδιαφέροντα και κάποια άλλα πολύ καλά.

Η ετυµηγορία της αγοράς, αντίθετα, υπήρξε αµείλικτη για τα περισσότερα. ∆εν επιβίωσαν της πρώτης τους έκδοσης, οι οίκοι αρνήθηκαν να επαναλάβουν το ρίσκο και ξέχασαν τις ελληνικές φιλοδοξίες τους. Αν παραιτηθούµε ωστόσο από τη διεκδίκηση της πρώτης γραµµής, δέκα χρόνια µετά µπορούµε να κάνουµε επί µέρους θετικούς απολογισµούς. Οφείλει κανείς να αναφέρει πάντα την τεράστια επιτυχία των αστυνοµικών του Πέτρου Μάρκαρη, η ανακάλυψη του οποίου όµως από τον ελβετικό οίκο Diogenes έγινε πριν από το 2001.

Καθαρός καρπός εκείνης της χρονιάς πάντως είναι η εδραίωση της Ιωάννας Καρυστιάνη, που έχει αποκτήσει ένα δικό της, σταθερό κοινό στον γερµανόφωνο χώρο. Ετσι, µετά την κυκλοφορία τριών βιβλίων της στα γερµανικά, οι εκδόσεις Suhrkamp εξετάζουν τώρα το ενδεχόµενο να κυκλοφορήσουν και «Τα σακιά». «Πιστεύω ότι το εγχείρηµα Ελλάδα 2001 έφερε αποτέλεσµα» µας λέει η υπεύθυνη του ελληνικού προγράµµατος του Suhrkamp Γκεζίνε Ντάµελ. «Μπορεί να µην ανέδειξε συγγραφείς µπεστ σέλερ αλλά συνειδητοποιήθηκε ότι υπάρχει µια ενδιαφέρουσα ελληνική λογοτεχνία µε πολλές νέες φωνές».

Και ιδού η έκπληξη: το συγκρότηµα Suhrkamp θα κυκλοφορήσει στην ψυχαγωγική σειρά του οίκου Insel τον Νοέµβριο το βιβλίο της Μάρας Μεϊµαρίδη «Οι µάγισσες της Σµύρνης» µετά την εκδοτική επιτυχία που είχε στην Ιταλία και στην Ολλανδία.

Παρ’ ολίγον να κυκλοφορήσει έγκαιρα εν όψει της Φραγκφούρτης 2011 και ένα άλλο ελληνικό πεζό, το «Πανδαιµόνιο» του Κώστα Ακρίβου, αλλά η έκδοσή του από τον µικρό ελβετικό οίκο Waldgut αναβλήθηκε για του χρόνου. Οχι επειδή οι Ελβετοί είναι αναβλητικοί αλλά επειδή οι Ελληνες είναι ασυνεπείς. Το 2001 το υπουργείο Πολιτισµού διατυµπάνιζε ένα µακρόπνοο πρόγραµµα επιχορήγησης µεταφράσεων.

Το 2011 το υπουργείο Πολιτισµού διατυµπανίζει ένα νέο µακρόπνοο πρόγραµµα επιχορήγησης µεταφράσεων που φέρει τον τίτλο «Φράσις». Η ατυχία του Waldgut είναι ότι υπέβαλε τη σχετική αίτηση στο χρονικό κενό ανάµεσα στον οριστικό θάνατο του παλιού και στη γέννηση του νέου προγράµµατος.

Ηχηρή απουσία

Ασυνέπεια διαπιστώνει κανείς και σε µια άλλη χρήσιµη πρωτοβουλία που έλαβε τα τελευταία χρόνια το παράρτηµα του Ελληνικού Ιδρύµατος Πολιτισµού στο Βερολίνο. Εν όψει της Φραγκφούρτης προτείνει κάθε χρόνο σε επιλεγµένους γερµανικούς οίκους τη µετάφραση ελληνικών λογοτεχνικών έργων. Ο οίκος Luchterhand απέρριψε µε ευγένεια την έκδοση διηγηµάτων του Χρήστου Οικονόµου και του βιβλίου της Λένας ∆ιβάνη «Ενα πεινασµένο στόµα», αλλά το ελπιδοφόρο είναι ότι η πρόταση ∆ιβάνη εξετάζεται ακόµη από τον οίκο dtv. Εν πάση περιπτώσει, η απουσία ελλήνων συγγραφέων από τη Φραγκφούρτη είναι λογική και επόµενη εφόσον δεν υπάρχει κάποιο φρεσκοτυπωµένο βιβλίο τους στα γερµανικά. Αλλά ούτε οι έλληνες εκδότες θα συνωστίζονται στους χώρους της διεθνούς έκθεσης καθώς για οικονοµικούς λόγους προτίµησαν να εκπροσωπηθούν µε βιβλία τους στο εθνικό περίπτερο που οργανώνει για πρώτη φορά το ΕΚΕΒΙ και όχι η ΠΟΕΒ. Μόνο η ατρόµητη

Βέφα Αλεξιάδου νοικιάζει δικό της περίπτερο µε βιβλία εκλεκτής µαγειρικής. Ας µην έχουµε περιττές προκαταλήψεις. Αστυνοµικά, ψυχαγωγία και τσελεµεντέδες µάς βγάζουν ασπροπρόσωπους.

Ο κ. Σπύρος Μοσκόβου είναι διευθυντής του ελληνικού προγράμματος της Deutsche Welle.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ