Σε µια εποχή παγκόσµιων ανακατατάξεων και τεκτονικών αλλαγών που επηρεάζουν πολλαπλώς τόσο την Ελλάδα όσο και την Ευρώπη, όχι µόνο οι οικονοµικές αλλά και οι κοινωνικές, πολιτισµικές και ιδεολογικές πραγµατικότητες αναδιαµορφώνονται. Οι θρησκείες και η θρησκευτικότητα καταλαµβάνουν ιδιαίτερα σηµαντική θέση στο πλαίσιο αυτών των µετασχηµατισµών ενώ συνδέονται µε κρίσιµα ζητήµατα του συλλογικού βίου. Γι’ αυτόν τον λόγο η εξέταση των θεµάτων που άπτονται των δηµόσιων ρόλων των θρησκειών προσελκύει το ενδιαφέρον τόσο των ειδικών επιστηµόνων όσο και του ευρύτερου κοινού.
Ο συλλογικός τόµος που επιµελήθηκαν ο Βίκτωρ Ρουντοµέτοφ, αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήµιο της Κύπρου, και ο Βασίλης Ν. Μακρίδης, καθηγητής Θρησκειολογίας στο Πανεπιστήµιο της Erfurt (Ερφούρτης) στη Γερµανία, αποτελεί ένα πολύπλευρο και διεισδυτικό έργο που διερευνά την Ορθοδοξία στις πολλαπλές εκφράσεις και εκφάνσεις της και σε συνδυασµό µε άλλες θρησκείες και θρησκευτικές κοινότητες στη σύγχρονη Ελλάδα. Ιδιαίτερη σηµασία δίνουν οι επιµελητές και οι συγγραφείς του τόµου στα θέµατα της κουλτούρας, της εθνικής ταυτότητας και της πολιτικής.
Η ισορροπηµένη αναλογία µεταξύ των ιστορικών διαδροµών και τάσεων της Ορθοδοξίας και των σύγχρονων εξελίξεων συγκαταλέγεται στα προτερήµατα του έργου. Σε αυτό το πλαίσιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν η ανανεωτική οπτική στο ιστορικό σώµα της Ορθοδοξίας και η πολύπλευρη εικονογράφηση της ορθόδοξης παράδοσης. Οι αναλύσεις δεν εγκλωβίζονται σε µια στατική αντίληψη αλλά διερευνούν τις µεταβολές, τους µετασχηµατισµούς και την εσωτερική πολυµορφία της Ορθοδοξίας. Εξετάζουν επίσης τις ευρύτερες πολιτικές, κοινωνικές και πολιτισµικές παραµέτρους που επιδρούν στην αποκρυστάλλωση της φυσιογνωµίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας αλλά και της ορθόδοξης ταυτότητας στην Ελλάδα.
Η παγκοσµιοποίηση, ο εκσυγχρονισµός, η νεωτερικότητα και η σύνθετη σχέση τους µε την παράδοση ή τον συντηρητισµό τόσο στο παρελθόν όσο και στο παρόν εξετάζονται στο πλαίσιο αυτής της οπτικής στην εισαγωγή αλλά και στα δοκίµια του Β. Ρουντοµέτοφ και του Β. Μακρίδη. Στη «δηµιουργική ένταση» ανάµεσα στις εκσυγχρονιστικές, νεωτερικές λογικές και στην παράδοση εστιάζουν ο Τ. Αναστασιάδης και η Ε. Σωτηρίου. Ο πρώτος αναλύει σύγχρονες εξελίξεις σε συνάρτηση µε αλλαγές στην Εκκλησία της Ελλάδας κατά τον Μεσοπόλεµο, ενώ η δεύτερη εστιάζει στη θέση των γυναικών στη σύγχρονη Ορθόδοξη Εκκλησία αλλά και στη σύγχρονη ορθόδοξη θρησκευτικότητα.
Η Ορθοδοξία στον δηµόσιο χώρο και η ανάδειξη σύγχρονων πολιτισµικών πρακτικών αλλά και κοινωνικο-οικονοµικών δραστηριοτήτων συγκαταλέγονται επίσης στις ενδιαφέρουσες θεµατικές του έργου.
Προς αυτή την κατεύθυνση εξετάζονται πολιτισµικές εκφράσεις µε θρησκευτικό περιεχόµενο όπως η µουσική των «Ελεύθερων» (παπαροκάδων) από τη Λίνα Μολοκότος-Liederman, το κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο της Εκκλησίας σήµερα και οι σηµασίες που του αποδίδονται σε σχέση µε τον δηµόσιο ρόλο της Εκκλησίας από την Εφη Φωκά αλλά και οι σύγχρονες αντιλήψεις για τη θρησκεία στην Ελλάδα και στην Ευρώπη από τη Θεώνη Σταθοπούλου.
Οι προκλήσεις των διαπολιτισμικών και διαθρησκειακών σχέσεων τόσο σε ό,τι αφορά τις «ιστορικές μειονότητες» του ελληνικού κράτους όσο και σε σχέση με τις νέες κοινότητες, κυρίως των μουσουλμάνων μεταναστών, αποτελούν μια πολύ σημαντική θεματική του βιβλίου. Ο Πρόδρομος Γιαννάς εστιάζει στα μειονοτικά ζητήματα τόσο στο ελληνικό όσο και στο διεθνές πλαίσιο, ενώ οι Ντία Αναγνώστου, Ruby Gropas και uni0394ημήτρης Αντωνίου αναλύουν τα σύνθετα ζητήματα που ανακύπτουν στη σχέση της Εκκλησίας, του κράτους αλλά και της ορθόδοξης ελληνικής κοινωνίας με τις μουσουλμανικές μεταναστευτικές κοινότητες στρέφοντας το ενδιαφέρον τους κυρίως στη δημόσια αντιπαράθεση γύρω από την ανέγερση τζαμιού στην Αθήνα.
Τόσο τα θέματα όσο και οι προσεγγίσεις αναδεικνύουν έναν ουσιαστικό όσο και ιδιαίτερα επίκαιρο προβληματισμό για τις πολύπλευρες διαδρομές της Ορθοδοξίας στη σύγχρονη Ελλάδα.
Ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι το έργο χαρακτηρίζεται από μια ευρεία οπτική και δεν εγκλωβίζεται ούτε στην εσωστρέφεια μιας εθνοκεντρικής αντίληψης για την Ορθοδοξία αλλά ούτε και στην «εξωτικοποίησή» της όπως προβάλλεται ενίοτε σε στερεοτυπικές, οριενταλιστικού τύπου, δυτικές θεάσεις του ορθόδοξου κόσμου.
Η κυρία Εφη Γαζή είναι επίκουρη καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
