Από την εποχή του Οµήρου, όταν ο Νέστορας ρωτώντας τον Τηλέµαχο για ποιον λόγο βρέθηκε στην Πύλο του λέει «µήπως για δουλειά ή πάτε έτσι στην τύχη / καθώς οι κλέφτες που γυρνούν στα πέλαγα και φέρνουν / στους ξένους τόπους συµφορές και τη ζωή τους παίζουν;» (µετάφρ. Ζ. Σιδέρη), ως τους σηµερινούς σοµαλούς πειρατές, το φαινόµενο της πειρατείας παραµένει ζωντανό και εκπλήσσει το πόσο λίγο έχει αλλάξει στις βασικές παραµέτρους του.
Αν εξαιρέσει κανείς τον 5ο αιώνα της αθηναϊκής παντοδυναµίας (και) στη θάλασσα, το φαινόµενο της πειρατείας δεν έπαψε ποτέ. Αν και τον 18ο αιώνα φαίνεται να ατονεί στη Μεσόγειο, εν τούτοις λέγεται ότι πριν αλλά και µετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους τουλάχιστον 1.000 ελληνικά πλοία µε ελ ληνι κά πληρώµατα δρούσαν στο Αιγαίο. Και ενώ ο 21ος αιώνας µπήκε χωρίς πειρατές, το 2005 εµφανί- στηκαν εκ νέου. Οπως σηµειώνει ο ∆ηµήτρης Παπανδρέου στο Η αναγέννηση της πειρατείας στον 21ο αιώνα, γρήγορα τη διετία 2008-2010 εξαπλώθηκαν µε επίκεντρο τον Ινδικό Ωκεανό και τον Κόλπο του Αντεν σηµειώνοντας 217 επιθέσεις, εκ των οποίων 47 καταλήψεις πλοίων.
Ο τρόπος δράσης των σοµαλών πειρατών στον αιώνα µας ελάχιστα διαφέρει από τους παλαιότερους. Το πειρατικό πλοίο πλευρίζει το άλλο πλοίο, οι πειρατές πηδούν επάνω του, το καταλαµβάνουν και το οδηγούν συνήθως σε κάποιο κρησφύγετο, συλλαµβάνουν οµήρους και ζητούν λύτρα. Οταν το πλοίο είναι εµπορικό, κατάσχουν το φορτίο του. Ορισµένα από τα καταληφθέντα πλοία τα χρησιµοποιούν στη συνέχεια ως mothership για νέες καταδροµές.
Τα επιχειρησιακά κέντρα από τα οποία εξορµούν οι Σοµαλοί είναι µικρά άσηµα λιµάνια στις ακτές της χώρας τους στα οποία οδηγούν τα καταληφθέντα πλοία. Οπως κατά τον 16ο και 17ο αιώνα οι µεγάλες δυνάµεις έστελναν πολεµικά πλοία εναντίον των πειρατών, χωρίς όµως να καταφέρνουν να καταπολεµήσουν το φαινόµενο, έτσι και στις ηµέρες µας πολεµικά σκάφη κινούνται εναντίον των πειρατών σε µια προσπάθεια να προστατέψουν την ασφαλή ναυσιπλοΐα.
Οι πειρατές έχουν καλές σχέσεις µε πρώην στελέχη του Λιµενικού της Σοµαλίας και συνεργάζονται µε έµπειρους ναυτικούς. Φυσικά τους ευνοεί πολύ το ανώµαλο και διχαστικό καθεστώς της χώρας τους. Από τις δράσεις τους διαφαίνεται ότι διαθέτουν επιχειρησιακό σχέδιο, οµάδες υποστήριξης, οµάδες µεσολαβητών και διαπραγµατευτών, ίσως και οµάδες προσεταιρισµού νέων στις τάξεις τους.
Ο ∆ιεθνής Ναυτιλιακός Οργανισµός (ΙΜΟ), η ΕΕ, ο ΟΗΕ αλλά και µεµονωµένα ασιατικά κράτη (όπως η Νότια Κορέα, που κινήθηκε µονοµερώς και ανακατέλαβε πλοίο της από τους πειρατές) κινήθηκαν σχετικά νωρίς για την αντιµετώπιση του φαινοµένου και για την εξασφάλιση της ασφαλούς διόδου στον Κόλπο του Αντεν, αυτό ωστόσο ανάγκασε τους πειρατές να µετακινηθούν σε ύδατα µε χαµηλή ζώνη προστασίας. Το φαινόµενο λοιπόν δεν εξαλείφθηκε: το 2011 είχαµε νέα κρούσµατα, µε έξαρση της χρήσης των καταληφθέντων πλοίων για πειρατεία.
Οι ΗΠΑ µπήκαν στο παιχνίδι µε την πρωτοβουλία τους να οργανώσουν άτυπη Οµάδα Επαφής για τον συντονισµό ενεργειών των κρατών που θίγονται από την πειρατεία. Η δραστηριοποίηση των Αµερικανών έχει να κάνει µε την αντίληψή τους ότι ίσως οι παράνοµες αυτές ενέργειες να σχετίζονται µε άλλες παρεµφερείς εγκληµατικές ενέργειες: εµπόριο όπλων, τροµοκρατία κτλ. Ο ∆ηµήτρης Παπανδρέου στο βιβλίο του δεν συσχετίζει απαραίτητα τροµοκρατία και πειρατεία, δέχεται όµως ότι υπάρχουν κοινά συµφέροντα µεταξύ τους.
Επίσης ο συγγραφέας πιστεύει ότι το επίπεδο συντονισµού µεταξύ των κρατών δεν βρίσκεται στο επιθυµητό επίπεδο καθώς το καθένα έχει διαφορετικού βαθµού ενδιαφέρον – ορισµένα µάλιστα έχουν γίνει µέρος του προβλήµατος, όπως η Υεµένη, η οποία αδυνατεί να ελέγξει αποτελεσµατικά τη βόρεια ακτή του Κόλπου του Αντεν, και η Κένυα, που ανέλαβε το βάρος της εκδίκασης της υπόθεσης πειρατείας. Ο ∆. Παπανδρέου προτείνει στη διεθνή κοινότητα να περάσει σε µια επιθετική στρατηγική αντί να αµύνεται κάθε φορά που παρουσιάζεται πειρατικό συµβάν.
Ιστορικά στη Μεσόγειο υπήρχε το φαινόμενο της διαμάχης χριστιανών και μουσουλμάνων πειρατών, όπως αναφέρει στο βιβλίο του Κουρσάροι της Μάλτας και της Μπαρμπαριάς ο Peter Earle. Η Μάλτα και το Αλγέρι ήταν οι δύο βασικοί τόποι εκκίνησης των πειρατών.
Στο Αιγαίο κυριαρχούσαν τούρκοι και έλληνες πειρατές για πάρα πολλά χρόνια και η διαμάχη τους έπαιρνε πολλές φορές θρησκευτικό χαρακτήρα.
Επρόκειτο όμως και για έναν οικονομικό πόλεμο με τα χαρακτηριστικά μιας ιδιότυπης οικονομίας. Το «κούρσος» ήταν μια επενδυτική επιχείρηση οργανωμένη με μεγάλη φροντίδα. Ο κουρσάρος είχε ιδιωτικό πλοίο και κατέβαλλε φόρους. Κύρια λεία των επιδρομών ήταν οι όμηροι που τους πουλούσαν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής. Οταν οι όμηροι ήταν επώνυμοι, έμποροι, προύχοντες, κτλ., ζητούσαν να καταβληθούν λύτρα για την απελευθέρωσή τους.
Επίσης, όταν έπαιρναν λάφυρα (τρόφιμα, χρυσαφικά, κτλ.) τα πουλούσαν στους εμπόρους των νησιών.
Οι έλληνες πειρατές συνέχισαν τη δράση τους στα χρόνια του Βυζαντίου και σε ολόκληρη την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ενώ δεν την ανέστειλαν ούτε μετά την Επανάσταση και την ίδρυση του ελληνικού κράτους.
Εναντίον τους εστάλη ο Λάμπρος Κατσώνης.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
