Οι (κινηματογραφικές) ταινίες είναι μια από τις κακές συνήθειες που διέφθειραν τον αιώνα μας.Εβαζαν στο μυαλό των Αμερικανών μέσα σε ένα βράδυ περισσότερη παραπληροφόρηση απ΄ όση θα συσσώρευε ο Μεσαίωνας σε μία δεκαετία». Τα παραπάνω θα τα θεωρούσε κανείς υπερβολές ή παραδοξολογίες ενός σνομπ, αν δεν προέρχονταν από τον Μπεν Χεκτ, τον διασημότερο σεναριογράφο του Χόλιγουντ ο οποίος τιμήθηκε δύο φορές με το βραβείο Οσκαρ σεναρίου και κέρδισε μυθικά ποσά από τα εκατοντάδες σενάρια που έγραψε, για κανένα από τα οποία δεν σπατάλησε πάνω από οκτώ εβδομάδες, όπως γράφει προκλητικά στην αυτοβιογραφία του Παιδί του αιώνα που εκδόθηκε το 1954.

Κρίνοντας το βιβλίο ο Σολ Μπέλοου στους «Νew Υork Τimes» σημείωνε ότι «ανάμεσα στις γατούλες που γράφουν σήμερα για κοινωνικά θέματα αυτός βρυχάται σαν λιοντάρι της παλιάς σχολής». Τα ίδια περίπου θα έλεγε κανείς για έναν συγγραφέα από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, τον Εντγκάρ Μορέν, κορυφαίο γάλλο κοινωνιολόγο, ο οποίος αναλύοντας το σταρ σύστεμ μάς δίνει μέσα από το πάνθεον των ηρώων που γέννησε το σελιλόιντ την εικόνα της εποχής μας όπου η τεχνολογία επινοεί τα είδωλά της (τους και τις σταρ) και δημιουργεί μια νέα σχέση ανάμεσα στην πραγματικότητα και στη φαντασία. Και αυτό γιατί οι σταρ δεν είναι μόνο ηθοποιοί. Για να γίνει κανείς σταρ, δηλαδή ήρωας του πλήθους, χρειάζεται μια «διαδικασία θεοποίησης»- και αυτό επεδίωκαν πάντοτε, σε διάφορες παραλλαγές, τα μεγάλα στούντιο του Χόλιγουντ.

Η μέθοδος υπήρξε επιτυχής. Ακόμη και αν τη δεκαετία του ΄60, όταν με τις μεγάλες ταινίες των ευρωπαίων σκηνοθετών (του Αντονιόνι , του Φελίνι, του Γκοντάρ, του Τρυφό και άλλων) φαινόταν ότι το σταρ σύστεμ πέθαινε, το φαινόμενο αποδείχθηκε τελικά απατηλό. Οι νέοι σταρ μπορεί να μην είχαν τη λάμψη των παλιών, να μην υπάρχουν σήμερα Ροδόλφο Βαλεντίνο, Γκρέτα Γκάρμπο, Μέριλιν Μονρόε, Αβα Γκάρντνερ ή Τζέιμς Ντιν, αλλά ο μύθος εξακολουθεί να ζει. Οι παλιοί σταρ επιπλέον μετά τον θάνατό τους επανέρχονται στο προσκήνιο, μια νέα μυθολογία αναπτύσσεται και μεταβάλλονται σε είδωλα που ξεπερνούν την εποχή τους, ένα είδος ημιθέων της λαϊκής φαντασίας.

Οι σταρ αιχμάλωτοι του μύθου τους

Τι είναι το σταρ σύστεμ κατά τον Εντγκάρ Μορέν; Είναι μια τεράστια, απρόσωπη φάμπρικα κατασκευής προσωπικοτήτων με πρώτη ύλη την ομορφιά και τη νιότη. Γι΄ αυτό και ο σταρ ανήκει εξ ολοκλήρου στο κοινό του. Είναι δηλαδή αιχμάλωτος του μύθου του, με άλλα λόγια της δημόσια εικόνας του. Ανάμεσα στα άλλα, έχει την υποχρέωση να μην απιστεί σε αυτή την εικόνα, που συνοδεύεται από δόξα και πλούτο. Λ.χ., «η σταρ μπορεί να πηγαίνει από τη μια ερωτική ιστορία στην άλλη,υπό τον όρο πως θα μείνει πιστή στο ραντεβού του συλλογικού έρωτα των κινηματογραφικών αιθουσών», γι΄ αυτό και τα διαζύγια είναι στο Χόλιγουντ ο κανόνας, αφού «αμέσως μετά τον γάμο μιας σταρ,οι φαν περιμένουν το διαζύγιο».

Το σύστημα είναι ανθρωποβόροδεν χρειάζεται και μεγάλη προσπάθεια για να το διαπιστώσει κανείς. Αλλά πώς να μην είναι, όταν υποκειμενικά σε καθορίζει το είδωλό σου πάνω στην οθόνη; Ας μη βιαζόμαστε λοιπόν να συμπεράνουμε ότι μόνο για λόγους διαφήμισης οι σταρ υπερβάλλουν προσπαθώντας να θεοποιήσουν τον εαυτό τους. Για τον Μορέν το κάνουν από πραγματική ανάγκη: να ζωντανέψουν την πίστη τους στον εαυτό τους. Πότε όμως μια ηθοποιός του κινηματογράφου γίνεται σταρ; «Την ημέρα που οι φαν θα ξεσκίσουν το παλτό της» γράφει σαρκαστικά. Ο Μορέν εξετάζει το όλο φαινόμενο μέσα από τις περιπτώσεις των Μαίρη Πίκφορντ, Ροδόλφο Βαλεντίνο, Γκρέτα Γκάρμπο, Μαρλένε Ντίτριχ, Κλαρκ Γκέιμπλ, Ζαν Γκαμπέν, Τσάρλι Τσάπλιν , Ρίτα Χέιγουορθ, Αβα Γκάρντνερ, Μάρλον Μπράντο, Μέριλιν Μονρόε, Τζέιμς Ντιν κ.ά.

Η «νέα Ιερουσαλήμ» του σελιλόιντ

Το σταρ σύστεμ επέζησε και τελικά κατάφερε να σβήσει εμπορικά τον ευρωπαϊκό κινηματογράφο επιβάλλοντας τη μαζική κουλτούρα και πέραν του δυτικού κόσμου.

Συμπαρέσυρε και τη βιομηχανία του βιβλίου, συνδέθηκε με όλο το φάσμα της βιομηχανίας της ψυχαγωγίας, των καλλυντικών και της διαφήμισης, όπως και της πολιτικής, όπου οι σταρ παίζουν καταλυτικό ρόλο ακόμη και στις προτιμήσεις των ψηφοφόρων.Τα ήθη, ο έρωτας, η μόδα, η συμπεριφορά επηρεάζονται καταλυτικά από τον τρόπο λειτουργίας του. Γι΄ αυτό και ο Μορέν συμπεραίνει ότι οι σταρ είναι ο ενδιάμεσος κρίκος ανάμεσα στο πραγματικό και στο φαντασιακό. Η πλήρης κυριαρχία τους ωστόσο δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές προτάσεις. Ο ευρωπαϊκός κινηματογράφος, έστω και με δυσκολίες, προσπαθεί να ανακτήσει το χαμένο έδαφος, ενώ το ίδιο συμβαίνει και στον υπόλοιπο κόσμο, απ΄ όπου μας έρχονται θαυμάσιες ταινίες- από το Ιράν, την Κορέα, την Ιαπωνία και την Κίνα- και μας παρηγορούν ότι ο κινηματογράφος δεν είναι μόνο σταρ, βεντέτες και διασκέδαση αλλά πρωτίστως τέχνη, δηλαδή ευαισθησία και δημιουργία.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ