Ο Χουάν Γκοϊτισόλο έγραψε ένα μυθιστόρημα με πρωταγωνιστή τον Μαρξ για να αποδείξει ότι αν ο συγγραφέας θέλει να μιλήσει για την εποχή του οφείλει να σταθεί απέναντι στους μύθους της. Και ο Μαρξ ήταν ένας τέτοιος μύθος. Αλλά το βιβλίο του δεν είναι μυθιστορηματική βιογραφία. Με πρωταγωνιστή τον Μαρξ ο Γκοϊτισόλο έγραψε ένα αναρχικό εν πολλοίς, ανατρεπτικό επίσης, αλλά απολύτως βατό μυθιστόρημα. Ο Μαρξ ζει στην πραγματική του ζωή, τον 19ο αιώνα, αλλά και τον σημερινό. Και μαζί του η οικογένειά του: η γυναίκα του, οι τρεις κόρες του και η υπηρέτριά του. Αυτοί, και μαζί τους ο Μπακούνιν, ο Λαφάργκ, ο Ενγκελς και πλήθος άλλοι ζουν μαζί του. Ζουν, ακόμη, οι πιστωτές του, και τον πολιορκούν δημοσιογράφοι που τον εμφανίζουν στα παράθυρα του δελτίου ειδήσεων και προσπαθούν να τον «στριμώξουν» με προκλητικές ερωτήσεις οι οποίες σχετίζονται με τη στρεβλή εφαρμογή των θεωριών του, με τις αθλιότητες των κομμουνιστικών χωρών, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, το Τσερνόμπιλ, ως και το μουσείο του Λένιν. Πηγαίνοντας μαζί με τον Μαρξ από το παρελθόν στο παρόν και αντιστρόφως ο Γκοϊτισόλο τη μία παρουσιάζει τον φιλόσοφο να ζει σαν αστός και την άλλη (σε μια περιγραφή απείρου κάλλους) βάζει αλβα νούς λαθρομετανάστες να τον υποδέχονται κραυγάζοντας «God bless Αmerica».
Ο φιλόσοφος όταν μετακινείται στον 20ό αιώνα μοιάζει σαν να βρίσκεται ξαφνικά σε μια εποχή που δεν την καταλαβαίνει. Στον καιρό του θα ήταν αδιανόητο να τον κατηγορήσουν για φαλλοκράτη- τότε δεν υπήρχαν ακόμη φεμινίστριες. Αλλά σήμερα θα το υποστεί. Θα ζήσει το χάος, τη χυδαιότητα, τη χύμα κοινωνία, το νέο πρόσωπο του καπιταλισμού. Αυτή η μεταεμπειρία ωστόσο δίνει στον Γκοϊτισόλο τη δυνατότητα να επιτεθεί όχι μόνο εναντίον των κομμουνιστικών καθεστώτων που κατέρρευσαν αλλά και της σημερινής καταναλωτικής κοινωνίας, της χυδαιότητας και της συνειδησιακής της αθλιότητας, ενός κόσμου που μοιάζει να μην πιστεύει σε τίποτε και να μην εκτιμά τίποτε.
Τον πρόδωσαν οι μαθητές του
Ο Μαρξ για τον Γκοϊτισόλο ήταν κάτι άλλο από αυτό που παρουσίασαν όσοι θέλησαν να εφαρμόσουν τις ιδέες του διαστρεβλώνοντάς τες. Και απείρως σημαντικότερος από όσο τον θέλουν οι αντίπαλοί του. Ηταν «ο ακούραστος προφήτης μιας επανάστασης που έμεινε στη μέση εξαιτίας της σταδιακής διάλυσης του προλεταριάτου», ήταν «ο απόστολος που προδόθηκε από τους μαθητές του, πουλήθηκε από τους πρώην γραμματείς του κόμματος για 1 δισεκατομμύριο αργύρια».
Η περίπλοκη δομή του βιβλίου και η ιδιότυπη στίξη και παραγραφοποίηση του κειμένου ενδέχεται να δυσκολέψουν στην αρχή τον αναγνώστη που είναι ασυνήθιστος σε ένα τέτοιο είδος γραφής. Επειτα από τις πρώτες δέκα σελίδες ωστόσο παρακολουθεί την αφήγηση με μεγάλο ενδιαφέρον και χωρίς προβλήματα. Η σύνθεση του υλικού είναι αριστοτεχνική και το ύφος μοναδικό. Πάνω από είκοσι ιστορικά πρόσωπα που παρελαύνουν στο βιβλίο πιθανόν να είναι άγνωστα στους νεότερους αναγνώστες ή στους αμύητους. Γι΄ αυτό και στο τέλος παρατίθενται σύντομα βιογραφικά τους σημειώματα. Πρέπει ωστόσο να τονίσουμε ότι οι εξοικειωμένοι με τα ιστορικά περιστατικά και το έργο του Μαρξ θα διαβάσουν το πρωτότυπο αυτό μυθιστόρημα με μεγαλύτερη ευκολία.
Η Οικογένεια Μαρξ περιέχει αρκετά αυτοβιογραφικά στοιχεία του ίδιου του Γκοϊτισόλο αλλά ενσωματωμένα τόσο περίτεχνα που μόνον αν γνωρίζει κάποιος το έργο και τη ζωή του συγγραφέα μπορεί να τα εντοπίσει.
Ο αιρετικός Ισπανός
Ο Χουάν Γκοϊτισόλο ανήκει στους σημαντικότερους,ριζοσπαστικότερους και πολυγραφότερους σύγχρονους συγγραφείς της Ισπανίας.Με τα 24 μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων,τις 11 συλλογές δοκιμίων του και άλλα 26 βιβλία που περιέχουν δημοσιογραφικές ανταποκρίσεις,ταξιδιωτικά και αυτοβιογραφικά όπως και πολιτικά κείμενα κατέχει εξέχουσα θέση ανάμεσα στους σύγχρονους ευρωπαίους συγγραφείς.Ο 80χρονος σήμερα πεζογράφος (ο οποίος εξαιτίας του φρανκικού καθεστώτος εγκατέλειψε την Ισπανία το 1956 και από τότε ζούσε στο εξωτερικό) διαμένει από το 1996, μετά τον θάνατο της γυναίκας του,στο Μαρακές.Αιρετικός,με έντονα πειραματικό ύφος στα έργα της ωριμότητάς του,επιτίθεται στις λεγόμενες παραδοσιακές ισπανικές αξίες τόσο στο δοκιμιακό όσο και στο μυθοπλαστικό του έργο προκειμένου να καταρρακώσει τους δύο μεγάλους μύθους της συντηρητικής Ισπανίας: τον καθολικισμό και τον εθνικισμό. Αριστερός- και για ένα διάστημα μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος- παραμένει ένας από τους πλέον ενδιαφέροντες και προοδευτικούς συγγραφείς του Μεταπολέμου,συνδεδεμένος τόσο με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και ιδιαίτερα τη γαλλική κουλτούρα (εργάστηκε άλλωστε για ένα διάστημα στις εκδόσεις Gallimard) όσο και με τον αραβικό ο οποίος αναπτύχθηκε στην Ισπανία και στη νότια πλευρά της λεκάνης της Μεσογείου. Μoλονότι έχουν κυκλοφορήσει τέσσερα βιβλία του στα ελληνικά,ο Γκοϊτισόλο,αν και τιμημένος με πλήθος σημαντικά διεθνή βραβεία,λόγω κατά πάσα πιθανότητα της πειραματικής γραφής του, δεν υπήρξε,δυστυχώς,στη χώρα μας όσο δημοφιλής θα του άξιζε.
