Είναι Γάλλος, σπουδασμένος στο Κέιμπριτζ κοντά στον διάσημο Στίβεν Χόκινγκ. Μικρός σκάρωνε ιστορίες για το πώς δημιουργήθηκαν τα αστέρια και τις έλεγε στον εαυτό του. Αργότερα στους φίλους του. Σήμερα σε χιλιάδες παιδιά που παρακολουθούν τις παρουσιάσεις του για τη γέννηση του Σύμπαντος και το κλίμα στη Γη. Αυτά είναι τα θέματα που πραγματεύεται στο βραβευμένο βιβλίο του «Ο πρίγκιπας των νεφών» (Εκδόσεις Καλέντης), μια περιπετειώδη επιστημονική μυθοπλασία που απευθύνεται σε παιδιά και νέους, όπου οι νεαροί ήρωες Τρίσταμ, Τομ και Μυρτίλη προσπαθούν να αποτρέψουν τα σχέδια ενός σκοτεινού Τυράννου να αλλάξει το κλίμα της Γης και να το χρησιμοποιήσει ως όπλο καταστροφής. Είναι το πρώτο βιβλίο μιας τριλογίας για το Σύμπαν γύρω μας και τη μικρή «καλύβα» μας, τη Γη, που κολυμπά μέσα του. Το απόγευμα της ερχόμενης Τετάρτης θα έχουμε την ευκαιρία να τον παρακολουθήσουμε και στην Αθήνα, στο Αμφιθέατρο του Ιδρύματος Ευγενίδου, σε παρουσίαση που διοργανώνει το Ιδρυμα με το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών. Αναζητήσαμε τον 34χρονο φυσικό Κριστόφ Γκαλφάρ στο Παρίσι, για να μας μιλήσει για τη δουλειά του προτού χαθεί ανάμεσα στους νεαρούς ακροατές του. Μάθαμε ότι η Ελλάδα δεν του είναι άγνωστη. Ξέρει την Αθήνα και τα νησιά, αλλά θα ήθελε να γνωρίσει και τον Βορρά. Δεν μας αποκάλυψε το περιεχόμενο των επόμενων βιβλίων του, αλλά το πάθος του επιστήμονα, η ήρεμη πίστη στον άνθρωπο, το χιούμορ διαπέρασαν την τηλεφωνική γραμμή και μαζί με τον ενθουσιασμό για τα μυστικά του Σύμπαντος άφησαν μια διάθεση αισιοδοξίας, που έδιωξε την περιρρέουσα κατήφεια του καιρού της οικονομικής κρίσης στρέφοντας την προσοχή στα απολύτως βασικά: στη ζωή.
– Πώς προέκυψε η ιδέα για τον «Πρίγκιπα των Νεφών;» «Είναι ένα βιβλίο που θα ήθελα να είχα όταν ήμουν παιδί. Ξέρετε, τα παιδιά έχουν πάντα απορίες για τον κόσμο γύρω τους. Ρωτάνε συνέχεια τους γονείς και συνήθως δεν παίρνουν απάντηση».
– Πόσο δύσκολο ήταν να τους δώσετε απαντήσεις που να είναι σε θέση να καταλάβουν;
«Προσπάθησα να τις μεταπλάσω σε μια ιστορία, για να μάθουν αβίαστα την ώρα που χάνονται στην πλοκή. Δεν μου ήταν δύσκολο. Τέτοιες ιστορίες έλεγα συχνά στον εαυτό μου μικρός όταν κοιτούσα τα άστρα. Αρεσαν και στους φίλους μου και αργότερα, στα δεκαοκτώ-δεκαεννιά μου, μαζεύονταν γύρω μου και μου ζητούσαν να τους τις αφηγηθώ. Πρωτοέγραψα ένα βιβλίο εκλαϊκευμένης επιστήμης για παιδιά με τον καθηγητή μου στο Κέιμπριτζ, τον Στίβεν Χόκινγκ, το “George΄s Secret Κey to the Universe” (Το μυστικό κλειδί του Γιώργου για το Σύμπαν), το οποίο είχε μεγάλη επιτυχία, και έκτοτε συνεχίζω».
– Ποια είναι ανταπόκριση που έχουν αυτά τα βιβλία από τα παιδιά;
«Τα λατρεύουν. Μου έχουν στείλει εκατοντάδες e-mails από όλο τον κόσμο, μάλιστα και από την Ελλάδα. Κάποιοι θεωρούν ότι τα παιδιά δεν αγαπούν τα βιβλία με εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Δεν είναι αλήθεια. Τα συναρπάζει να μαθαίνουν πράγματα όπως γιατί ο ουρανός είναι γαλάζιος- είναι απορία που την έχει κάθε παιδί».
– Ρώτησα μια τετράχρονη φίλη γιατί ο ουρανός είναι γαλάζιος και μου απάντησε επειδή αντανακλάται επάνω του η θάλασσα.Μου φάνηκε ευρηματικό…
«Πράγματι, είναι όμως λάθος». – Η επιστημονική γνώση για τον κόσμο μήπως όμως περιορίζει την παιδική φαντασία;
«Αντιθέτως, τη διευρύνει. Ο κόσμος γύρω μας είναι απίστευτα αχανής. Αυτή η γνώση μάς κάνει να ονειρευόμαστε χωρίς όρια και να ταξιδεύουμε. Το βασικό είναι να τους αφήνεις όλους, μεγάλους και παιδιά, να σκέφτονται ό,τι θέλουν. Να μην επιβάλλεις την άποψή σου. Να τους λες μια ιστορία για το Σύμπαν και να τους αφήνεις να δίνουν τις δικές τους ερμηνείες. Υπάρχουν σωστές και εσφαλμένες ερμηνείες, πράγματι, αλλά όταν μιλάς για κάτι καινούργιο, όπως για τις μαύρες τρύπες για παράδειγμα, είναι σημαντικό να αφήνεις τους ακροατές να φαντάζονται ό,τι θέλουν».
– Οι μαύρες τρύπες είναι το θέμα που γοητεύει περισσότερο τα παιδιά;
«Είναι από τα πιο δημοφιλή θέματα στις παρουσιάσεις μου και μου κάνουν πολλές σχετικές ερωτήσεις. Περισσότερο όμως απασχολεί τα παιδιά αν θα έρθει το τέλος του κόσμου το 2012, λόγω της ταινίας και της επακόλουθης συζήτησης. Φοβού νται. Εχει ειπωθεί ότι τα Χριστούγεννα του 2012 η Γη, ο Ηλιος και το κέντρο του γαλαξία θα ευθυγραμμιστούν και λόγω αυτού κάτι θα πάει στραβά και θα χαθεί ο κόσμος. Θα ευθυγραμμιστούν, είναι αλήθεια, αλλά αυτό που δεν γνωρίζει το ευρύ κοινό είναι πως αυτό συμβαίνει κάθε Χριστούγεννα εδώ και ένα εκατομμύριο χρόνια. Χαίρομαι λοιπόν όταν τα παιδιά μού κάνουν τέτοιες ερωτήσεις, γιατί μπορώ να τους εξηγήσω, να καταλάβουν και να ξεπεράσουν τους φόβους τους».
– Πέρα από τη γνώση του κόσμου,τι άλλο εφόδιο θεωρείτε ότι τους προσφέρει η επιστήμη;
«Τα ασκεί στη λογική σκέψη, αυτό είναι βασικό εφόδιο για να τα βγάλουν πέρα στη ζωή. Επιπλέον, η επιστήμη μάς φέρνει πιο κοντά, καταρρίπτει τα σύνορα και τις διακρίσεις διότι μας διδάσκει ότι είμαστε φτιαγμένοι όλοι από το ίδιο υλικό, από αστρόσκονη. Στη Τμήμα μου στο Κέιμπριτζ συνυπάρχουν αρμονικά άνθρωποι από διαφορετικές φυλές, πολιτισμούς και θρησκείες, οι οποίοι μιλούν την ίδια γλώσσα, της επιστήμης. Η επιστήμη έχει καταρρίψει κάθε διάκριση. Εκτός από μία: τη διάκριση απέναντι στις γυναίκες».
– Τι εννοείτε; «Δεν υπάρχουν αρκετές γυναίκες στον χώρο της θεωρητικής φυσικής. Αγόρια και κορίτσια σε μικρές ηλικίες ενδιαφέρονται εξίσου για αυτά τα θέματα. Κάπου στην πορεία όμως τα πράγματα αλλάζουν. Το ποσοστό των ανδρών επιστημόνων είναι εντυπωσιακά μεγαλύτερο από των γυναικών. Αν το σκεφτείτε πληθυσμιακά, δεν είναι φυσιολογικό».
– Είναι θέμα διαφορετικής βιολογίας αρσενικού και θηλυκού εγκεφάλου, όπως διαβάζουμε κατά καιρούς,ή οι γυναίκες δεν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες;
«Τα περί βιολογίας εγκεφάλου ας δεχτούμε ότι αληθεύουν. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι γυναίκες είναι λιγότερο άξιες επιστήμονες από τους άνδρες. Προσεγγίζουν απλώς ορισμένα ζητήματα από διαφορετική σκοπιά. Αυτή ακριβώς η διαφορετική προσέγγιση θα είναι τεράστια απώλεια αν μας λείψει. Δεν ξέρω σε ποιο σημείο προκύπτουν οι δυσκολίες και οι γυναίκες δεν προχωρούν στην επιστήμη, ίσως σχετίζεται με την οικογένεια, με την κουλτούρα κάθε λαού, με οτιδήποτε. Αυτό πρέπει να αλλάξει, να εξελιχθούμε και σε αυτόν τον τομέα».
– Από τους πρώτους άνδρες «θεωρητικούς φυσικούς»,τους έλληνες προσωκρατικούς φιλοσόφους,πόσο έχουμε προχωρήσει;
«Είναι αδιανόητη η απόσταση που έχουμε διανύσει. Είναι σαν να με ρωτάτε ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σε κάποιον που δεν έφυγε ποτέ από το δωμάτιο που γεννήθηκε και σε κάποιον που έχει ταξιδέψει στο Σύμπαν ολόκληρο. Η εικόνα του κόσμου που έχουμε σήμερα είναι εντελώς διαφορετική».
– Τι επιβιώνει από τη σκέψη τους στη σύγχρονη επιστήμη;
«Δεν είμαι ειδικός στην ιστορία της επιστήμης, αλλά θα έλεγα ότι όλα άρχισαν τότε. Με την έννοια ότι οι Ελληνες ήταν οι πρώτοι που οργάνωσαν τη σκέψη τους πάνω στη βάση της λογικής. Πίστευαν επίσης ότι μπορούμε να κατανοήσουμε τη φύση, τουλάχιστον κάποιες πλευρές της. Αυτή η αντίληψη, ότι είμαστε ικανοί να κατανοήσουμε τον κόσμο, παραμένει το θεμέλιο της επιστήμης και σήμερα».
– Τι σας συναρπάζει στην επιστήμη της εποχής μας;
«Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι η γενιά μας είναι η πρώτη στην ιστορία της ανθρωπότητας που έχει σε φωτογραφίες και βίντεο εικόνες του Διαστήματος. Είμαστε οι πρώτοι άνθρωποι στη Γη που μπορούμε να δούμε εκρήξεις αστέρων σε μακρινούς γαλαξίες, είναι ασύλληπτο. Αυτό μας κάνει να αναπροσαρμόσουμε όλες τις αντιλήψεις για τη θέση μας στο Σύμπαν, το ποιοι είμαστε, γιατί ήρθαμε εδώ, ανοίγει άλλους ορίζοντες, άλλες προοπτικές ερμηνείας».
– Ποια παραμένουν τα μεγαλύτερα μυστήρια του Σύμπαντος προς εξερεύνηση;
«Τα μεγάλης κλίμακας μυστήρια είναι πώς γεννήθηκε το Σύμπαν, πώς προήλθε η ζωή στη Γη και ένα ακόμη, του οποίου την απάντηση θα ήθελα πολύ να μάθω όσο ζω, αν είμαστε μόνοι στο Σύμπαν».
– Τι πιστεύετε εσείς; «Δεν πιστεύω ότι είμαστε μόνοι. Μπορούμε όμως να δούμε τους άλλους; Πόσο μακριά είναι; Μήπως έχουν χαθεί κιόλας επειδή έζησαν εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια πριν από μας; Ή μήπως εμφανιστούν σε εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια μετά από μας; Οι αποστάσεις είναι τεράστιες και οι απαντήσεις στα ερωτήματα που στέλνουμε στο Διάστημα χρειάζονται χρόνια για να επιστρέψουν».
– Η πίστη ότι υπάρχουν «άλλοι» εκεί έξω σημαίνει ότι μπορεί να υπάρχει και Θεός;
«Οπως σας είπα, στο Τμήμα μου στο Κέιμπριτζ φοιτούσαν άνθρωποι όλων των θρησκευμάτων».
– Αυτό δεν σημαίνει ότι ήταν και πιστοί.
«Σημαίνει ότι είχαν ανοιχτό μυαλό σε ό,τι νέο προκύπτει. Δεν μπορώ να σας αποδείξω ότι ο Θεός δεν υπάρχει, ούτε πάλι ότι υπάρχει. Είναι θέμα πίστης. Και αυτό είναι ζήτημα καθαρά προσωπικό. Το σημαντικό είναι να μη μετατρέπεται η πίστη σε παρωπίδες. Ευτυχώς όμως ανοιχτόμυαλοι άνθρωποι υπήρχαν πάντοτε. Για παράδειγμα, ο Ζορζ Λεμέτρ, ο πρώτος που διατύπωσε μια επιστημονική υπόθεση για τη Μεγάλη Εκρηξη, ήταν ιερέας».
– Η προσωπική σας στάση στο θέμα ποια είναι;
«Α, αυτή την απάντηση θα την κρατήσω για τον εαυτό μου».
– Η οικονομική κρίση που ζούμε θα επιβραδύνει την πορεία της επιστημονικής έρευνας και εκπαίδευσης; «Φοβάμαι πως πρέπει να το περιμένουμε, αλλά θα είναι εσφαλμένη επιλογή. Ποτέ δεν ξέρεις τι θα προκύψει από την επιστημονική έρευνα, αλλά είναι βέβαιο, πάντοτε, πως ό,τι προκύψει θα οδηγήσει σε μια τεχνολογική ανάπτυξη που θα δημιουργήσει νέες δουλειές και θα φέρει ευημερία. Ετσι έγινε με τη θεωρία της σχετικότητας, με την κβαντομηχανική. Θα είναι γελοίο να μειωθεί η χρηματοδότηση της έρευνας επειδή είναι δαπανηρή».
Σύμπαν και οικονομία
– Οι γνώσεις σας για το Σύμπαν σάς κάνουν περισσότερο αισιόδοξο απέναντι στα οικονομικά αδιέξοδα που μας απειλούν;
«Αφενός η γνώση του κόσμου δημιουργεί κάποια απόσταση ανάμεσα σε εμάς και στα καθημερινά προβλήματα. Βάζει τα πράγματα σε άλλη προοπτική. Αφετέρου, η επιστημονική γνώση και η γνώση για το Σύμπαν φέρνει πολλή χαρά, σε όλους, σε αυτούς που την κατέχουν, σε αυτούς που την προσφέρουν, σε όσους τη δέχονται. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί μας φέρνει πίσω στη Γη. Ακούμε τόσα για όλα αυτά τα εκατομμύρια δολάρια που χάθηκαν στις τράπεζες, είναι μια δυσάρεστη πραγματικότητα, αλλά το να είμαστε εντελώς αποσυνδεδεμένοι από τη φύση και τον κόσμο που μας περιβάλλει, αυτό είναι η αληθινή καταστροφή. Η κατανόηση του πλανήτη μας και της ζωής μας σε αυτόν φέρνει πολλή χαρά, μας κάνει να νιώθουμε ζωντανοί, ναι, μας γεμίζει ελπίδα».
– Είστε πολύ νέος και ενθουσιώδης,πολύ διαφορετικός από την εικόνα του στρυφνού εκκεντρικού επιστήμονα που έχουμε για τους θεωρητικούς της φυσικής…
«Οι περισσότεροι επιστήμονες που εμφανίζονται στα μέσα είναι ήδη πολύ διάσημοι, κάτοχοι βραβείων Νομπέλ και ηλικιωμένοι, και κάποιοι μπορεί να είναι όντως παράξενοι. Υπάρχουν όμως και νέοι επιστήμονες, στην αρχή της καριέρας τους, που κάνουν καταπληκτική δουλειά και είναι σημαντικό για τον κόσμοκαι περισσότερο για τα παιδιά- να τους συναντά. Να βλέπουν ένα άλλο προσιτό πρόσωπο της επιστήμης. Συνήθως οι επιστήμονες καταπιάνονται με την εκλαΐκευση της επιστήμης όταν είναι στο τέλος της καριέρας τους, εγώ λέω να προσπαθήσω να κάνω το αντίθετο».
Ο Κριστόφ Γκαλφάρ θα πραγματοποιήσει παρουσίαση με θέμα «Από τη γέννηση των άστρων στα νέφη του ουρανού: ένα κοσμικό ταξίδι για την κατανόηση του κλίματος», την Τετάρτη 22 Σεπτεμβρίου, στις 19.00, στο Αμφιθέατρο του Ιδρύματος Ευγενίδου (Λεωφ.Συγγρού 387, Π.Φάληρο, τηλ. 210 9469.631-632)
