Ο βασιλιάς της Αγγλίας Ερρίκος Η΄ (1491-1547) έμεινε στην Ιστορία για πολλούς λόγους: για τη ρήξη του με την Καθολική Εκκλησία, για τις έξι γυναίκες που παντρεύτηκε, για την καρατόμηση του Τόμας Μορ, για την αδυναμία του στην πολυτελή ζωή και βέβαια γιατί στη διάρκεια της βασιλείας του αρχίζει η Μεταρρύθμιση.
Η σύγκρουσή του με τον Τόμας Μορ ενέπνευσε το θεατρικό έργο Ανθρωπος για όλες τις εποχές του Ρόμπερτ Μπολτ, που υπήρξε και παγκόσμια κινηματογραφική επιτυχία με πρωταγωνιστή τον Πολ Σκόφιλντ, όπου σχεδόν «αγιοποιείται» ο συγγραφέας της Ουτοπίας και ρίπτεται στο πυρ το εξώτερον ο Λόρδος Καγκελάριος Τόμας Κρόμγουελ, που μισήθηκε όσο κανείς όσο ζούσε, για να γνωρίσει και αυτός την ίδια μοίρα με τον Τόμας Μορ: να εκτελεστεί από τον φοβερό βασιλιά, ο βίος και η πολιτεία του οποίου έχουν παραγάγει ποσότητα τυπωμένου χαρτιού σπάνια για μονάρχη των νεότερων χρόνων. Αυτήν την πεποίθηση έρχεται να ανατρέψει στο μυθιστόρημά τηςποταμό (η αγγλική έκδοση φθάνει τις 650 σελίδες) Γουλφ Χολ η Χίλαρι Μαντέλ, που τιμήθηκε πέρυσι με το βραβείο Μan Βooker.
Η αφήγηση της Μαντέλ αρ χίζει το 1500 στο Πάτνι της Αγγλίας με την περιγραφή άγριου ξυλοδαρμού του Τόμας Κρόμγουελ από τον Γουόλτερ, τον μεθύστακα σιδερά και ζυθοποιό πατέρα του: «Κεραυνοβολημένος,με τον κόσμο μαύρο γύρω του,σωριάστηκε στις πλάκες της αυλής χωρίς να βγάλει λέξη…Το χτύπημα τού κόβει την αναπνοή και νιώθει ότι αυτή η ανάσα μπορεί να είναι η τελευταία του».
«Ενα μαντρόσκυλο» της εξουσίας
Ο 15χρονος Τόμας έπειτα από αυτό φεύγει για την ηπειρωτική Ευρώπη. Στην Αγγλία επιστρέφει 27 χρόνια αργότερα. Εκεί μάς πηγαίνει ευθύς αμέσως η συγγραφέας, και για τη ζωή του Κρόμγουελ αυτά τα χρόνια μακριά από τη χώρα του μαθαίνουμε από σύντομες αναφορές στα ενδιάμεσα της αφήγησης. Τώρα όμως ο σαραντάχρονος ήρωας, που περιπλανήθηκε στην Ολλανδία, στη Γαλλία και στην Ιταλία, ως στρατιώτης, ως λογιστής και ως έμπορος είναι πλέον το δεξί χέρι του ισχυρότερου άνδρα της Αγγλίας Τόμας Γούλσι, αρχιεπισκόπου της Υόρκης, καρδινάλιου, παπικού λεγάτου και Λόρδου Καγκελαρίου. Ο Γούλσι έψαχνε για «ένα μαντρόσκυλο» (όπως τον χαρακτήριζε)- και το βρήκε. Ηταν η περίοδος κατά την οποία ο Λόρδος Καγκελάριος ήθελε να διαλύσει τα μοναστήρια και βρήκε τον κατάλληλο άνθρωπο να το πραγματοποιήσει. Ο Κρόμγουελ, όμως, ο χαρισματικός, ο σκληρός, ο πολύγλωσσος, ο προτεστάντης έβλεπε μπροστά. Ο Γούλσι θα έχανε το κεφάλι του και θα τον διαδεχόταν ο Τόμας Μορ, που και αυτός θα το έχανε επίσης.
Κεφάλια στους πασσάλους
Η αυλή του Ερρίκου Η΄ δεν ήταν αυλή των θαυμάτων ή μόνο συνωμοσιών και μηχανορραφιών πάσης φύσεως. Ηταν ένα περιβάλλον όπου ο τρόμος αποτελούσε την κινητήριο δύναμη της εξουσίας. Και ο τρόμος αυτός δεν εκπορευόταν μόνο από τον διαβόητο βασιλιά. Η Αννα Μπολέιν, λ.χ., που συνηθίζουμε να τη θεωρούμε άκακο πλάσμα και θύμα του βασιλιά και των συμβούλων του, ήταν, κατά τη Μαντέλ ένα γεράκι που τους γύρω του τούς έβλεπε μόνο σαν λεία. Στην αυλή του Ερρίκου Η΄ ελάχιστοι από όσους πέρασαν και είχαν υψηλό αξίωμα πέθαναν με φυσικό θάνατο. Πολλοί από όσους παρελαύνουν από το εν λόγω μυθιστόρημα πέθαναν και το κεφάλι τους καρφώθηκε στους πασσάλους και εκτέθηκε σε κοινή θέα.
Η Μαντέλ ολοκληρώνει το μυθιστόρημά της προτού ο Κρόμγουελ γνωρίσει και εκείνος το ίδιο τέλος, γι΄ αυτό και πολλοί περιμένουν ότι θα υπάρξει συνέχεια. Κάποιοι, ακόμη, συγκρίνουν το μακάβριο τέλος των Λόρδων Καγκελαρίων του Ερρίκου Η΄ με το αντίστοιχο των αρχηγών των μυστικών υπηρεσιών στη Σοβιετική Ενωση της δεκαετίας του 1930. Είναι εύκολοι οι παραλληλισμοί του τύπου Γούλσι, Μορ, Κρόμγουελ από τη μία, Γιάγκοντα, Γιέζοφ και Μπέρια από την άλλη. Αν όμως εξαιρέσει κανείς ότι απαξάπαντες εκτελέστηκαν, δύσκολα θα βρει άλλες ομοιότητες.
Η βασιλική λυκοφωλιά
Η58χρονη Χίλαρι Μαντέλ δεν είναι άγνωστη στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό.Τρία μυθιστορήματά της έχουν κυκλοφορήσει από το 1995 στη χώρα μας.ΤοΓουλφ Χολείναι το καλύτερο βιβλίο της και δικαίως τιμήθηκε πέρυσι με το Βραβείο Βooker.Τέσσερα χρόνια διήρκεσε η έρευνα της συγγραφέως στα ντοκουμέντα και στα αρχεία της εποχής,που τα αξιοποίησε κατά τρόπο θα λέγαμε ιδεώδη.Χωρίς να ενδίδει στα στερεότυπα,εκμεταλλεύθηκε το υπάρχον υλικό και συνέθεσε τα πορτρέτα των πρωταγωνιστών της με βάση τα πραγματικά γεγονότα.Ο Τόμας Μορ δεν ήταν ο αδιάφθορος καθολικός που τόλμησε να αντιπαρατεθεί στον «ακόλαστο» βασιλιά, αλλά ένας σκληρός άνθρωπος- και απηνής διώκτης των προτεσταντών.Οπως αντίστοιχα ο Ρόμπερτ Γκρέιβς ανέδειξε έναν ρωμαίο αυτοκράτορα που υπήρξε «μαύρο πρόβατο» στο αριστούργημά του Εγώ ο Κλαύδιος,έτσι και αυτή δημιούργησε το πορτρέτο ενός Κρόμγουελ που απεχθανόταν την εξουσία των ευγενών,τις δεισιδαιμονίες του κλήρου,ενός μορφωμένου «λουθηρανού» που δημιούργησε τις βάσεις ενός αστικού κράτους,το οποίο αργότερα θα έβγαινε στις ανοιχτές θάλασσες και θα καθίστατο αυτοκρατορία μέσα σε λίγα χρόνια.Διεισδύοντας φαντασιακά στον ψυχισμό του πρωταγωνιστή της,ζωντάνεψε εκ νέου μια ολόκληρη εποχή και μέσα από αυτήν την άνοδο της μεσαίας και της κατώτερης τάξης,οι οποίες επέπρωτο να είναι το μέλλον της Αγγλίας.Ο τίτλος του βιβλίου είναι το όνομα μιας περιοχής αλλά έχει και μεταφορική σημασία.Παραπέμπει στο λατινικόhomo homini lupus (o άνθρωπος είναι λύκος για τον άνθρωπο) του Πλαύτου.Και τέτοια ήταν η αυλή του Ερρίκου Η΄: μια τεράστια λυκοφωλιά.
