Την ερχόμενη Τετάρτη το βράδυ εγκαινιάζεται στη Φραγκφούρτη η 61η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου και τις τελευταίες εβδομάδες διασταυρώνονται οι ξαναμμένοι γερμανικοί κονδυλοφόροι. Αντικείμενο των διενέξεων δεν είναι αυτή καθαυτή η θηριώδης έκθεση με τους 7.300 εκδότες από 100 χώρες και τους αναμενόμενους 300.000 επισκέπτες. Πέτρα του σκανδάλου είναι η εφετινή τιμώμενη χώρα, η Κίνα, και πρωτίστως ο τρόπος που πρέπει να συμπεριφερθούν οι οικοδεσπότες στους μουσαφίρηδες από την Απω Ανατολή. Οικοδεσπότης είναι η Ομοσπονδία Γερμανών Εκδοτών, αλλά μουσαφίρης η περιβόητη Gapp, η Κινεζική Υπηρεσία Τύπου και Δημοσιεύσεων, αυτή που δίνει τις άδειες έκδοσης για τα 500 νέα βιβλία που βλέπουν το φως της ημέρας καθημερινά στην Κίνα. Είναι όμως η ίδια υπηρεσία που απαγορεύει και όσα βιβλία οι λογοκριτές της θεωρούν «μη εποικοδομητικά». Φημολογείται μάλιστα ότι για να καλυφθούν οι τεράστιες ανάγκες η Gapp απασχολεί και χίλιους «εθελοντές αναγνώστες», συνταξιοδοτημένα στελέχη του ΚΚ. Αντί 100 ευρώ τον μήνα ψάχνουν νυχθημερόν τα υπό έκδοση βιβλία μήπως και εντοπίσουν κακές και απαγορευμένες λέξεις. Σύμφωνα με τη διεθνή ένωση συγγραφέων ΡΕΝ Club, στην Κίνα των 1 δισεκατομμυρίου 300 εκατομμυρίων κατοίκων σαράντα συγγραφείς και δημοσιογράφοι βρίσκονται σε φυλακές και στρατόπεδα εργασίας, ενώ κανείς δεν ξέρει πόσοι ακριβώς βρίσκονται στις μαύρες λίστες της λογοκρισίας.

Εν όψει της κινεζικής επέλασης στη Φραγκφούρτη- δεκάδες συγγραφείς ακολουθούμενοι από χίλιους γραμματείς και φαρισαίους-, στη Γερμανία διαμορφώθηκαν δύο αντίπαλα στρατόπεδα. Οι ανένδοτοι διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους και ζητούν τον δημόσιο στιγματισμό του κινεζικού καθεστώτος που δεν σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και περιορίζει την ελευθεροτυπία. Οι συγκαταβατικοί πιστεύουν ότι η διαπόμπευση δεν είναι ο ευφυέστερος τρόπος για να επιβάλει κανείς σε έναν φιλοξενούμενο τις αντιλήψεις του. Ανάμεσα στα μέτωπα βρέθηκε πρόσφατα ο ίδιος ο διευθυντής της έκθεσης Γιούργκεν Μπόος κατά τη διάρκεια συμποσίου για την Κίνα· και μωλωπίστηκε. Κάλεσε δύο αντιφρονούντες συγγραφείς ταυτόχρονα με την επίσημη κινεζική αντιπροσωπεία, η οποία τότε απείλησε να παραμείνει στο Πεκίνο. Ο Μπόος στη συνέχεια ανακάλεσε τις προσκλήσεις των δύο αντιφρονούντων. Και τότε αυτοί εμφανίστηκαν απρόσκλητοι. Οπότε η κινεζική αντιπροσωπεία αποχώρησε προσωρινά από την αίθουσα προσβεβλημένη. Οπότε ο Μπόος ζήτησε δύο συγγνώμες: μία από τους αντιφρονούντες για την ανάκληση της πρόσκλησης και μία από την επίσημη αντιπροσωπεία για την παρουσία των αντιφρονούντων! Συμπέρασμα: η διευθύντρια του ΕΚΕΒΙ Κατρίν Βελισσάρη θα πρέπει να είναι προσεκτική στα πολλά κινεζικά ραντεβού της αυτή την εβδομάδα στη Φραγκφούρτη εν όψει της Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου της Θεσσαλονίκης τον ερχόμενο Απρίλιο με τιμώμενη χώρα επίσης την Κίνα. Αν και προς το παρόν δεν υφίστανται ενδείξεις για το ότι θα υπάρξει και στην Ελλάδα ευρεία δημόσια συζήτηση για το πώς φέρεται μια προηγμένη δημοκρατία, όπως η ελληνική, σε ένα αυταρχικό καθεστώς, όπως το κινεζικό.

Ο κ.Σπύρος Μοσκόβου είναι διευθυντής του ελληνικού προγράμματος στην Deutsche Welle.

Οι Ελληνες στη Γερμανία
ΤΑ «ΚΙΝΕΖΙΚΑ ΚΟΥΤΙΑ» της Σώτης Τριανταφύλλου στα γερμανικά είναι μια μικρή ελληνική έκπληξη της εφετινής έκθεσης.Η έκδοση προγραμματιζόταν για τα τέλη Οκτωβρίου,αλλά επισπεύσθηκε για να είναι το βιβλίο παρόν στη Φραγκφούρτη.Οχι λόγω του κινεζικού του τίτλου,η γερμανική μετάφραση εξάλλου έχει τον τίτλο «Το σημάδι του κυνηγού»,αλλά επειδή ο εξαιρετικός περί τα λογοτεχνικά εκδοτικός οίκος Suhrkamp ήθελε οπωσδήποτε να το επιδείξει στην Εκθεση Βιβλίου,εντεταγμένο στη σειρά αστυνομικής λογοτεχνίας.Η σπουδή αυτή είναι ενδεικτική,πόσο μάλλον που ο αρχικός γερμανικός οίκος της Τριανταφύλλου,ο μικρότερος αλλά ποιοτικός Ζsolnay, εξέδωσε τα έργα «Ο υπόγειος ουρανός» το 2001 και «Το εργοστάσιο των μολυβιών» το 2004,αλλά δεν θέλησε να δώσει συνέχεια.Στη Γερμανία χρειάζεται μεγάλη πίστη σε έναν συγγραφέα για να υιοθετηθεί από έναν μεγάλο οίκο,όταν προηγουμένως δεν έχει επιτύχει εμπορικά σε έναν μικρότερο.Για την υπεύθυνη του ελληνικού προγράμματος του Suhrkamp Gesine Dammel η Τριανταφύλλου διηγείται «μια ωραία ιστορία με σασπένς όχι για ειδικούς αναγνώστες που θα αναζητούσαν ελληνική λογοτεχνία,αλλά για το ευρύτερο κοινό που ψάχνει καλά αστυνομικά».Και βέβαια την πίστη του Suhrkamp έχει κερδίσει οριστικά η Ιωάννα Καρυστιάνη,της οποίας το βιβλίο «Σουέλ» κυκλοφόρησε επίσης αυτές τις ημέρες στα γερμανικά.Είναι το τρίτο της κατά σειρά μετά το 2001, οπότε η Ελλάδα ήταν τιμώμενη χώρα στη Φραγκφούρτη.«Η Καρυστιάνη» μας είπε η Gesine Dammel«εκτός του ότι είναι μια θαυμάσια συγγραφέας,κατάφερε να δημιουργήσει στη Γερμανία τον δικό της κύκλο αναγνωστών,πράγμα που σημαίνει ότι κάθε βιβλίο της αγγίζει μαζί με την έκδοση τσέπης τα 25.000 αντίτυπα».

Υπάρχουν ωστόσο και στη Γερμανία ακόμη μικροί ρομαντικοί οίκοι που τολμούν ανεξάρτητα από τα αντίτυπα που θα πουλήσουν, επιμένοντας μερικές φορές ακόμη και παρά τις ζημιές.Ενας από αυτούς είναι ο Εlfenbein που ιδρύθηκε πριν από χρόνια στη Χαϊδελβέργη από δύο νεαρούς που αγόρασαν φθηνά τυπογραφικά μηχανήματα στην Τσεχία και είχαν τα πρώτα γραφεία τους σε ένα εγκαταλελειμμένο βενζινάδικο.Ο Εlfenbein εδρεύει σήμερα στο Βερολίνο και εμφανίζεται στη Φραγκφούρτη με τις «Μαρτυρίες» του Γιάννη Ρίτσου σε απόδοση και σχολιασμό του G nter Dietz,βραβευμένου ήδη μεταφραστή του Ελύτη,και της Αndrea Schellinger, μιας αθόρυβης θεραπαινίδας της ελληνικής λογοτεχνίας στον γερμανόφωνο χώρο.Αυτή τη φορά μάλιστα ο Εlfenbein δεν αποτάθηκε καν για επιχορήγηση της μετάφρασης στο ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού,μετά τη δεινή εμπειρία που είχε εκδίδοντας στα γερμανικά το «Αξιον εστί» (2001) και τα «Ονειρα» (2004) του Ελύτη.Στο μεταξύ τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Ρίτσου τίμησε και ο οίκος Suhrkamp εκδίδοντας πρόσφατα τον κύκλο «Μονοβασιά» σε μετάφραση του Κlaus-Ρeter Wedekind,που παρακίνησε τον κριτικό της «Frankfurter Rundschau» να σημειώσει: «Οπως πάντα στον Ρίτσο οι περιγραφές των πραγμάτων που τον περιβάλλουν και τον κεντρίζουν να γράψει διαθέτουν αισθησιασμό και μεγάλη εικονική ρώμη.Νομίζει κανείς πως ακούει πραγματικά τη θάλασσα,πως νιώθει τον ήλιο.Και όπως πάντα στο τέλος με μεγάλη ακρίβεια μια αφανής λεπτομέρεια που προσδίδει στους στίχους του μια ζείδωρη παρουσία».

Ο Εlfenbein είχε υποβάλει καθυστερημένα στην Αθήνα την αίτηση για την επιχορήγηση της μετάφρασης του «Αξιον εστί»,αλλά και έγκαιρα όταν υπέβαλε την ανάλογη αίτηση για τα «Ονειρα» δεν έλαβε απάντηση. Οι επιχορηγήσεις αυτές του υπουργείου Πολιτισμού δόθηκαν περί το 2001, όταν η πρόκληση της Φραγκφούρτης ήταν νωπή.Στο μεταξύ το πρόγραμμα έχει παγώσει.Μαζί του και πολλοί γερμανικοί οίκοι που θα ήθελαν μια υποστήριξη για να κάνουν και αυτοί ένα ελληνικό τόλμημα.Το γερμανικό παράρτημα του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού στο Βερολίνο ξεκίνησε από πέρυσι να τυπώνει ένα φυλλάδιο με προτάσεις για τη μετάφραση συγκεκριμένων βιβλίων.Μέσω του εφετινού φυλλαδίου λοιπόν έξι έλληνες συγγραφείς ζητούν γερμανό εκδότη: Μακριδάκης,Δαβέττας,Πολιτοπούλου,Καστρινάκη, Κούρτοβικ και Αλεξάκης.Δεν είναι εύκολο το εγχείρημα μετά τα γλίσχρα αποτελέσματα της ωραίας αλλά και μοιραίας χρονιάς 2001, όταν τόσα ελληνικά βιβλία δεν επιβραβεύθηκαν εμπορικά.Εκτοτε σε πολλούς γερμανούς εκδότες τα ελληνικά φαίνονται πιο δύσκολα και απ΄ τα κινέζικα.