Είναι μια ιστορία της Νέας Υόρκης, χωρίς χάπι εντ, που έχει την αρχή της στη Θεσσαλονίκη. Το γαλλικό βιβλιοπωλείο της αμερικανικής μεγαλούπολης, που λειτουργούσε για περισσότερο από 73 χρόνια, κλείνει τις πόρτες του τον Σεπτέμβριο του 2009. Στην καρδιά του Ροκφέλερ Σέντερ, το γαλλικό βιβλιοπωλείο ήταν ένα κέντρο κοσμοπολιτισμού, ένα είδος ανοιχτού σαλονιού της πόλης, όπου μπορούσες να συναντήσεις πλήθος κόσμου, από τη γαλλόφιλη μπουρζουαζία της Νέας Υόρκης ως, κυριολεκτικά, τους περιπλανώμενους Ιουδαίους όλου του κόσμου. Ο διευθυντής αυτού του βιβλιοπωλείου ακούει στο όνομα Ιμάνουελ Μόλχο. Οχι, δεν είναι απλή συνωνυμία. Είναι απόγονος της γνωστής εβραϊκής οικογένειας βιβλιοπωλών της Θεσσαλονίκης, μιας οικογένειας που ταυτίστηκε με τη γαλλόφωνη κοσμοπολίτικη κουλτούρα από τα τέλη του 19ου αιώνα.

Το διεθνές βιβλιοπωλείο Μόλχο της Θεσσαλονίκης, που έκλεισε κι αυτό τις πόρτες του, οριστικά, την περασμένη άνοιξη, στερώντας από την πόλη έναν χώρο της κοσμοπολίτικης και πολυπολιτισμικής παράδοσής της, είχε δημιουργηθεί το 1888 από τον Ισαάκ Μόλχο. Επιβίωσε όλων των δύσκολων καιρών και κατόρθωνε να αναγεννιέται κυριολεκτικά από τις στάχτες του, τόσο μετά τη μεγάλη πυρκαϊά του 1917 όσο και μετά την εξόντωση της μεγάλης και πολυπληθούς εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης από τους ναζιστές. Διάδοχος του Ισαάκ Μόλχο ήταν ο Μάιρ Μόλχο. Μετά τον Β Δ Παγκόσμιο Πόλεμο το βιβλιοπωλείο ανέλαβε και ξαναδημιούργησε ο Σολομών Μόλχο. Στη δεκαετία του 1930 οι βιβλιοπώλες Μόλχο της Θεσσαλονίκης είχαν ήδη βιβλιοπωλική παράδοση μισού αιώνα και η φήμη τους είχε απλωθεί σ΄ όλη την Ευρώπη- και όχι μόνο μέσα στους κύκλους των εβραϊκών κοινοτήτων. Οταν το Εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα της Γερμανίας ανέβηκε στην εξουσία, το 1933, ο πολυεκατομμυριούχος Ντέιβιντ Ροκφέλερ προέβλεψε ότι σύντομα η διανοούμενη γαλλόφωνη ελίτ της Ευρώπης- και όχι μόνον εβραίοι- θα ζητούσε καταφύγιο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Κάλεσε λοιπόν έναν από τους διασημότερους βιβλιοπώλες της Ευρώπης, τον Ισαάκ Μόλχο από τη Θεσσαλονίκη, να πάει στη Νέα Υόρκη και να ανοίξει ένα γαλλόφωνο βιβλιοπωλείο, που θα γινόταν η εστία της εξόριστης γαλλόφωνης ευρωπαϊκής ιντελιγκέντσιας. Κι έτσι έγινε. Μάλιστα στη διάρκεια του Β Δ Παγκοσμίου Πολέμου το βιβλιοπωλείο λειτούργησε και ως εκδοτικός οίκος και εξέδωσε πολλούς γάλλους συγγραφείς, μεταξύ των οποίων ο Ρεμόν Αρόν, ο Αντρέ Μορουά, ο Ζυλ Ρομέν, ο Αντουάν ντε Σεντ Εξυπερύ. Τότε ήταν και η χρυσή εποχή του βιβλιοπωλείου, που εισήγε κάθε εβδομάδα περί τους δύο τόνους βιβλία. Αλλά και η δεκαετία του 1960 ήταν μια χρυσή εποχή. Ηταν η τελευταία περίοδος της λάμψης της γαλλικής γλώσσας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ηταν η εποχή που κάθε βιβλίο βραβευμένο με το Γκονκούρ πωλούσε αμέσως 3.000 αντίτυπα, ενώ τα τελευταία χρόνια οι σχετικές πωλήσεις δεν ξεπερνούσαν τις μερικές δεκάδες αντίτυπα. Πτώση της γαλλοφωνίας αλλά κυρίως τα δυσχερή οικονομικά δεδομένα (το ετήσιο ενοίκιο θα αυξανόταν από 360.000 δολάρια στο 1 εκατομμύριο) και ο ανταγωνισμός των ηλεκτρονικών βιβλιοπωλείων ήταν οι αιτίες του τέλους της Librairie Fran aise της Νέας Υόρκης. Αλλά για να ξαναγυρίσουμε στην οικογένεια Μόλχο της Θεσσαλονίκης- γιατί η ιστορία δεν έχει ποτέ τέλος- μπορούμε να πούμε ότι βρισκόταν στην αιχμή της πρωτοπορίας στην Ευρώπη, καθώς το βιβλιοπωλείο ως έννοια και ως επιχειρηματική λειτουργία, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, εμφανίζεται γύρω στο 1870. Οι Μόλχο ανήκουν λοιπόν στην παράδοσή μας.

nbak@dolnet.gr