Το 1927 η Στουτγάρδη της Γερμανίας μετατρέπεται στον πρώτο πυρήνα εκθεσιακής προβολής και διάδοσης του μοντέρνου κινήματος στην αρχιτεκτονική. H πραγματοποίηση των εκθέσεων υλοποιημένης κατοικίας στον λόφο του Weissenhof και διεθνούς μοντέρνας αρχιτεκτονικής στο κέντρο της πόλης συμβάλλει στη συνειδητοποίηση ότι το σχεδιαστικό ήθος που γεννιέται από τις στάχτες του A´ Παγκόσμιου Πολέμου, ουσιαστικά για τις ανάγκες της ανοικοδόμησης, διατυπώνει όχι μόνο το αρχιτεκτονικό αλλά και το πολιτικό όραμα ενός νέου κόσμου. Συμπρωταγωνιστές σε αυτή την παθιασμένη και γοητευτική εμπειρία, υπόθεση κατ’ αρχήν της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, είναι η Αυστρία, η Τσεχοσλοβακία, η Ελβετία, η Ολλανδία. Αρχιτέκτονες όπως ο Mies, o Mendelsohn, o Oud, o Taut αλλά και ο Le Corbusier και ο Gropius (διευθυντής τότε της σχολής του Μπάουχαους) διαμορφώνουν μια σχεδιαστική προσέγγιση που θα αποδειχθεί καθοριστική για την πορεία της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής στη διάρκεια του 20ού αιώνα.
Τη διεθνή έκθεση του «πρώιμου μοντέρνου» του 1927 ανέλαβαν να ανασυστήσουν πριν από μερικά χρόνια το Ινστιτούτο Εξωτερικών Σχέσεων της Στουτγάρδης και το πανεπιστήμιο της ίδιας πόλης. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα είδος «εκθεσιακής αρχαιολογίας» του μοντέρνου κινήματος, ενδεικτικής ωστόσο της σημασίας αυτής της κοινής, έντεχνης πολιτισμικής κληρονομιάς. Οχι μόνο: Μετά τη φιλολογική ανακατασκευή του μοντέρνου (με διασημότερο το παράδειγμα του γερμανικού Περιπτέρου του Mies στη Βαρκελώνη) ακολουθεί εδώ η φιλολογική ανακατασκευή της εκθεσιακής αναπαράστασης του μοντέρνου, όπως αποδεικνύει η σπάνια αυτή περίπτωση της νέας υλοποίησης της έκθεσης του 1927.
H ανασυγκρότηση της έκθεσης ολοκληρώθηκε το 2002 και στη διάρκεια της διεθνούς της περιήγησης φιλοξενήθηκε τον περασμένο Απρίλιο στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου, στα Χανιά, και πρόσφατα στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη (τελείωσε στις 15 Ιουλίου). H συνδρομή των ινστιτούτων Goethe των πόλεων αυτών αλλά και της Αθήνας υπήρξε καθοριστική. Το μοναδικό αυτό εκθεσιακό γεγονός, που περιλαμβάνει φωτογραφίες και σχέδια 120 έργων των 70 διασημότερων αρχιτεκτόνων της εποχής καθώς και 23 προπλάσματα κτιρίων, ολοκληρώθηκε στη Θεσσαλονίκη με την παρουσίαση εννέα έργων του ελληνικού μοντέρνου κινήματος της περιόδου 1929-35 χάρη στο υλικό και στα προπλάσματα που παραχωρήθηκαν από το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής.
H έκδοση ωστόσο του καταλόγου της έκθεσης αποτελεί ένα πραγματικό εκδοτικό γεγονός για την ελληνική βιβλιογραφία. Κατ’ αρχήν ανατυπώνεται εδώ όλος ο πρωτότυπος γερμανικός κατάλογος της έκθεσης του 1927 επιμελημένος από τον Ludwig Hilberseimer (πράγμα που δεν έχει γίνει σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες), δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στο ελληνικό κοινό για μια άμεση επαφή με το θέμα της μοντέρνας αρχιτεκτονικής και των πρώτων πηγών της. Ο κατάλογος συμπληρώνεται με κριτικά κείμενα σχετικά με το φαινόμενο του πρώιμου μοντέρνου και την ελληνική τύχη του, καθώς και με τη συστηματική ανάλυση των επτά θεματικών περιοχών της έκθεσης. Εκτός από τη σχεδιαστική αρτιότητα της έκδοσης, η σαφήνεια και η αναλυτική της πληρότητα τη μετατρέπουν σε απαραίτητο εγχειρίδιο κατανόησης του φαινομένου του μοντέρνου κινήματος και της ποικιλίας των διεθνών εκφάνσεών του. Πέρα από κάθε άλλη σημασία, τόσο η έκθεση όσο και ο κατάλογος είναι εξόχως διδακτικά. (Ο κατάλογος διατίθεται από το KAM των Χανίων και το ΜΜΣΤ της Θεσσαλονίκης.)
Ο κ. Αντρέας Γιακουμακάτος είναι επίκουρος καθηγητής Ιστορίας και Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Από τις εκδόσεις Νεφέλη κυκλοφορεί το βιβλίο του «Ιστορία της ελληνικής αρχιτεκτονικής, 20ός αιώνας».
