«Παραμένοντας πάντοτε στο ενδιαφέρον πεδίο των ρημάτων και των μετοχών, καλό θα ήταν να πούμε και δυο λόγια για τη μετοχή παρακειμένου ορισμένων ρημάτων, η οποία συχνά κακοποιείται ή παραποιείται, και μάλιστα χωρίς κατά κανόνα αυτό να γίνεται άμεσα ή ιδιαίτερα αισθητό. Αλλοτε διά της μεθόδου της «διολισθήσεως προς το χρονίως κοινολεκτούμενο και κοινογραφόμενο», και άλλοτε με τρόπο απροκάλυπτο και κραυγαλέο, η αύξηση σε αυτές τις περιπτώσεις εμφανίζεται «εκεί όπου δεν (θα έπρεπε να) τη σπέρνουν». Συχνά ακούμε έτσι, αλλά και βλέπουμε γραμμένο, ότι «η Ελλάδα ανήκει σήμερα στις ανεπτυγμένες χώρες» και ότι «το θέμα θα συζητηθεί στη σύνοδο των G8, δηλαδή των οκτώ πιο ανεπτυγμένων χωρών του πλανήτη», ότι «ο X είναι απηλλαγμένος από κάθε είδους κόμπλεξ», ή ακόμη και ότι «ο Ψ, απηυδισμένος, παραιτήθηκε». Ωστόσο, μια χώρα ή μια περιοχή είναι αναπτυγμένη και όχι ανεπτυγμένη, ο X απαλλαγμένος, ο Ψ απαυδισμένος… και εγώ απλώς ικανοποιημένος, γιατί έχω την ευκαιρία να αναφερθώ σ’ ένα ακόμη φαινόμενο που μου έχει ζητηθεί να σχολιάσω.
Ομως, μια και μιλάμε για μετοχές παρακειμένου, και για να ελαφρύνω λίγο την ατμόσφαιρα μ’ ένα ανεπανάληπτο «μαργαριτάρι», μια μέρα στην τηλεόραση άκουσα ρεπόρτερ να κάνει λόγο για την «καθεστηκότα τάξη», προφανώς ως θηλυκό της μετοχής… ο καθεστηκόκορας, η καθεστηκότα, το καθεστηκοτόπουλο. Οφείλει, θα μου πείτε, ο νεαρός ρεπόρτερ να γνωρίζει ότι ο σωστός τύπος είναι ο καθεστηκώς/η καθεστηκυία/το καθεστηκός; Ισως ναι, ίσως και όχι· αυτό είναι μια άλλη, μεγάλη συζήτηση, η οποία δεν μπορεί να γίνει στο πλαίσιο ενός απλού σχολίου. Αυτό που σίγουρα οφείλει ο νεαρός είναι να μην μπερδεύεται με τα (γλωσσικά) πίτουρα, αν δεν είναι βέβαιος για τον εαυτό του ή για τις γνώσεις του, γιατί αλλιώς κινδυνεύει να τον φάνε οι… (καθεστη)κότες. Με άλλα λόγια, καλύτερα δυο στρωτές κουβέντες που σου επιτρέπουν να ελέγχεις τι λες και πώς το λες, παρά «μεταξωτές» λέξεις και εκφράσεις που νομίζει κανείς ότι του προσδίδουν (γλωσσικό) κύρος, αλλά ενίοτε τον κάνουν απλώς καταγέλαστο.
Και κάτι ακόμη σχετικό με ρήματα. Συχνά έχω την αίσθηση ότι γίνεται κατάχρηση ορισμένων σύνθετων ρημάτων, τα οποία, ως πιο «μεγαλοπρεπή» και «περιδιαγραμμάτου» προφανώς, τείνουν να υποκαταστήσουν πλήρως – αν όχι και να εξοβελίσουν από τη γλώσσα – άλλα ρήματα, πιο απλά, αλλά απολύτως επαρκή στις συγκεκριμένες περιπτώσεις. Ενδεικτικά και μόνο αναφέρω τα ρήματα διοργανώνω, διασώζω και συμπεριλαμβάνω, τα οποία χρησιμοποιούνται ακόμη και σε φράσεις όπου το οργανώνω, το σώζω ή το περιλαμβάνω όχι απλώς αρκούν, αλλά ενίοτε είναι και πιο σωστά. Μπορεί, πράγματι, να διοργανώσει κανείς ένα φεστιβάλ ή μια μεγάλης εμβέλειας ημερίδα, αλλά υπάρχουν, τελοσπάντων, και περιπτώσεις οπότε καλείται απλώς να οργανώσει κάτι (λ.χ., το πάρτι του γιου μας ή μια συνάντηση των παλιών συμμαθητών δεν τα διοργανώνουμε). Οπως επίσης δεν διασώζονται ορισμένα δέντρα στον κήπο μου (λες και είναι κώδικες της Μονής Ιβήρων), και όπως ο κατάλογος για τα ψώνια από το σουπερμάρκετ μπορεί απλώς να περιλαμβάνει τον αφρό ξυρίσματος ή τον τοματοπελτέ, δίχως να είναι απαραίτητο να τον συμπεριλαμβάνει.
Τελειώνοντας, μια διευκρίνιση για κάτι που δεν είναι ίσως τόσο αυτονόητο όσο το θεωρούσα και για το οποίο ρωτάνε κάποιοι αναγνώστες: κλαίγοντας αλλά γελώντας, τρέχοντας αλλά πηδώντας, χορεύοντας αλλά τραγουδώντας. Εν ολίγοις, το ω είναι απαραίτητο όταν η συλλαβή τονίζεται, ενώ το ο «αρκεί» όταν δεν τονίζεται.»
Ο κ. Ανδρέας Παππάς είναι επιμελητής εκδόσεων και μεταφραστής. Διδάσκει στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης (ΕΚΕΜΕΛ). Οι αναγνώστες μπορούν να στέλνουν τις παρατηρήσεις τους, τις επισημάνσεις τους ή τις διαφωνίες τους στην ηλεκτρονική θυρίδα achpappas@hotmail.com
