«Και βέβαια ο λόγος είναι περί γλωσσικού απολογισμού, μια και ο πολιτικός απολογισμός – ο οποίος έχει άλλωστε ήδη γίνει εν πολλοίς – πολύ απέχει από το να εμπίπτει στις αρμοδιότητες της στήλης.
Αν και τα Υπο-γλώσσια έχουν ήδη σχολιάσει κάποια από αυτά που η αναπόφευκτη προεκλογική φλυαρία και αμετροέπεια έφερε και πάλι στην επιφάνεια, αξίζει ίσως να τα υπενθυμίσει κανείς, μια και γνώρισαν ιδιαίτερες δόξες τις τελευταίες εβδομάδες. Τέτοια είναι, για παράδειγμα, το «υπ’ αυτή την έννοια» (ψευδολόγιος αλλά εν τέλει λανθασμένος τύπος που τείνει να υποκαταστήσει το «μ’ αυτή την έννοια») ή το «θα προωθήσουμε τα προβλήματα» (αντί «θα προωθήσουμε λύσεις στα προβλήματα»), κατά των οποίων έχω επιχειρηματολογήσει και παλαιότερα. Τη δεύτερη μάλιστα φράση, που σημαίνει το ακριβώς αντίθετο από ό,τι θέλουν να πουν όσοι την εκφωνούν ή τη γράφουν, τη συναντάμε, όπως είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω, και στην παραλλαγή «αποκαθίστανται τα προβλήματα», συνήθως ύστερα από κάποιο κύμα κακοκαιρίας ή άλλη φυσική καταστροφή. Οπως φαίνεται λοιπόν, τα προβλήματα εξέλιπαν ή επιλύθηκαν προς στιγμήν, αλλά (ευτυχώς;) αποκαταστάθηκαν, και έτσι σύντομα θα επανέλθουμε στην προηγούμενη, την… προβληματική δηλαδή κατάσταση. Εν ολίγοις προωθώ τα προβλήματα σημαίνει – αν σημαίνει κάτι, που πολύ αμφιβάλλω – ότι τα προάγω, τα αναβαθμίζω, και όχι ότι τα λύνω.
Πρόσφατα εξάλλου διάβασα σε εφημερίδα μεγάλης κυκλοφορίας τη φράση «στη χώρα X βελτιώνονται τα ανθρώπινα δικαιώματα». Ωστόσο τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι πάντα αυτά που είναι, όπως λίγο-πολύ έχουν διατυπωθεί και διακηρυχθεί εδώ και δυόμισι σχεδόν αιώνες. Αν κάτι μπορεί να εύχεται κανείς, αυτό είναι να διευρυνθούν, να εμπλουτιστούν, να επεκταθούν, να κατοχυρωθούν κ.ο.κ., αλλά όχι βέβαια να βελτιωθούν, λες και είναι ποικιλία ελαιολάδου.
Κοντά σε αυτά τα πιο γενικά είχαμε πάντως τις τελευταίες εβδομάδες και διατυπώσεις όπως «αφήστε με να ολοκληρώσω για να διαφωτίσω το θέμα» (αυτός θα είχε ίσως κάποτε στελεχώσει την επιτροπή διαφώτισης του κόμματός του), φυλλάδια στα οποία ο υποψήφιος δήλωνε ριζικά αντίθετος «με τους παχουλούς (sic) μισθούς» ορισμένων στελεχών του Δημοσίου, δημοσιογράφους που πρότειναν «να ξαναδούμε πάλι το βίντεο» (αυτό υπάρχει και στην ακόμη πιο χαριτωμένη εκδοχή «να ξαναδούμε πάλι σε επανάληψη», που ακουγόταν παλαιότερα σε αθλητικές μεταδόσεις).
Οσο για τα κύρια ονόματα και την προσθήκη ή όχι άρθρου, φαινόμενο στο οποίο είχα σχετικά πρόσφατα αφιερώσει το Υπο-γλώσσιο «Πάμε πλατεία;» (ο Νίκος ο Κούνδουρος, πάω Λαμία, τηλεφωνώ από Καλαμάτα κ.ο.κ.), στις συζητήσεις για το ποιοι δημοσιογράφοι θα υπέβαλλαν τις ερωτήσεις στο περιλάλητο ντιμπέιτ άκουσα ότι υπήρχαν αντιρρήσεις για Παπαχελά (έτσι, σκέτο, χωρίς άρθρο), οι οποίες όμως ξεπεράστηκαν τελικά, και έτσι θα συμμετείχε και «ο Αλέξης ο Παπαχελάς» (κατά το ο μπαρμπα-Γιάννης ο Κανατάς, επιμένω). Εχουμε λοιπόν τους (εκ πρώτης όψεως αντιφατικούς, αλλά τελικά συμπληρωματικούς) τύπους ο Αλέξης ο Παπαχελάς και οι αντιρρήσεις για Παπαχελά, αντί για τα πολύ απλά όσο και γλωσσικά ορθά «ο Αλέξης Παπαχελάς» και «για τον Παπαχελά».
Και κάτι ακόμη που, αν και θα ήταν ίσως υπερβολή να το θεωρήσει κανείς ολίσθημα, δεν παύει να αποτελεί πρόβλημα. Βομβαρδιστήκαμε όλες αυτές τις ημέρες από αφίσες, καταχωρίσεις και συζητήσεις για τη βουλευτή κα Φ, την πρώην ευρωβουλευτή κα X, ή την αυριανή ομιλία της πρώην βουλευτή/βουλευτού κας Ψ (εδώ, με τη γενική, τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο ζόρικα). Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει η νεοελληνική σε αυτό το σημείο, όπως και γενικά στο θηλυκό αρκετών επιθέτων που δηλώνουν επάγγελμα/ιδιότητα, είναι γνωστές, γι’ αυτό και παρόμοια φαινόμενα οφείλουμε να τα αντιμετωπίζουμε με (γλωσσική) κατανόηση. Το βέβαιο πάντως είναι ότι οι σημερινές λύσεις(;) και διατυπώσεις πάσχουν. Αλλά στο ακανθώδες αυτό ζήτημα σκοπεύω να επανέλθω σε επόμενο Υπο-γλώσσιο.»
Ο κ. Ανδρέας Παππάς είναι επιμελητής εκδόσεων και μεταφραστής. Διδάσκει στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης (ΕΚΕΜΕΛ). Οι αναγνώστες μπορούν να στέλνουν τις παρατηρήσεις τους, τις επισημάνσεις τους ή τις διαφωνίες τους στην ηλεκτρονική θυρίδα achpappas@hotmail.com
