«Είναι γνωστό ότι κατά την ηρωική περίοδο του δημοτικισμού είχαν αποτολμηθεί ακόμη και διατυπώσεις όπως «τα γραφεία του περιοδικού βρίσκονται στον δρόμο Ζήνωνα». Αλλά και πολλά χρόνια αργότερα, κατά τη Μεταπολίτευση, θυμάμαι ανακοινώσεις του τύπου «τα γραφεία της παράταξης βρίσκονται στην οδό Σόλωνα». Ευτυχώς όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν και σήμερα τα ακούμε ή τα διαβάζουμε χαμογελώντας συγκαταβατικά. H γλώσσα, ως ζωντανός οργανισμός, απέδειξε για μία ακόμη φορά ότι «γνωρίζει» τι πρέπει να κρατήσει και τι να αφήσει, τι να αφομοιώσει και τι να απορρίψει, τι να αξιοποιήσει και τι να εξοβελίσει στη σφαίρα του γραφικού.
H οδός Σόλωνος λοιπόν θα παραμείνει για πάντα Σόλωνος, όχι για λόγους λογιοτατισμού ή στενοκέφαλης προσκόλλησης στο παρελθόν, αλλά γιατί η παραδοσιακή ονομασία της έχει αποκτήσει πια τέτοιο ιστορικό βάρος, ώστε κάθε προσπάθεια αλλαγής της να είναι όχι μόνο άστοχη, αλλά και καταδικασμένη σε αποτυχία. Για τον ίδιο λόγο ποτέ οι Αθηναίοι δεν θα υιοθετήσουν διατυπώσεις, όπως πλατεία Κλαυθμώνα, πλατεία Ομόνοιας ή πλατεία Βικτώριας, όπως επίσης, όσα χρόνια και αν περάσουν, όλοι θα λέμε στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας, Βασιλίσσης Αμαλίας ή Βασιλίσσης Ολγας και όχι Βασίλισσας Σοφίας κ.ο.κ.
Αλλωστε γνωρίζουμε ότι και παλαιότερες προσπάθειες να μετονομαστούν (και όχι απλώς να εκδημοτικιστούν) βασικοί δρόμοι της πρωτεύουσας στέφθηκαν με απόλυτη… αποτυχία. Ετσι, με εξαίρεση ίσως ορισμένες διαφημίσεις της δεκαετίας του 1940 και του 1950, τίποτε σήμερα δεν θυμίζει ότι κάποτε, αμέσως μετά τον B´ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Βουκουρεστίου είχε μετονομαστεί σε Γιαν Σματς, η Σταδίου σε Τσώρτσιλ, η Πανεπιστημίου σε Ελ. Βενιζέλου, η Πατησίων σε 28ης Οκτωβρίου κτλ.
Αλλά και οι σχετικά πιο πρόσφατες απόπειρες ορισμένων δημάρχων να αλλάξουν τα παραδοσιακά ονόματα πλατειών και οδών γιατί αναφέρονταν σε μέλη του πάλαι ποτέ βασιλικού οίκου της Ελλάδας, όχι μόνο απέτυχαν (μια και οι πολίτες συνέχισαν να χρησιμοποιούν τις παλιές ονομασίες), αλλά και ήταν από κάθε άποψη άστοχες. Και εξηγούμαι.
Μακριά από μένα κάθε τάση να εκθειάσω τη δυναστεία των Γκλύξμπουργκ ή να επιχειρηματολογήσω υπέρ της προσφοράς της στη χώρα. Οπως επίσης μακριά από μένα και κάθε διάθεση να μιλήσω γενικότερα εγκωμιαστικά για βασιλείς, αυτοκράτορες και κάθε είδους μονάρχες και ηγεμόνες. Αλλο όμως αυτό και άλλο η – συμπλεγματική κατά βάθος – απόπειρα να σβηστεί ή να αποσιωπηθεί μια ολόκληρη περίοδος της ιστορίας του τόπου, η οποία, έτσι ή αλλιώς, μας αρέσει ή δεν μας αρέσει, έχει σημαδευτεί από την παρουσία και βασιλέων. Οταν δίνεται λοιπόν το όνομα ενός βασιλιά ή μιας βασίλισσας σε μια πλατεία δεν σημαίνει και ότι εγκρίνονται τα όσα έπραξαν ή δεν έπραξαν ή ότι εκφράζεται έτσι θαυμασμός για τις ικανότητές τους.
Για σκεφτείτε, για παράδειγμα, τους Γάλλους που σήμερα δεν έχουν βέβαια ούτε βασιλιά ούτε αυτοκράτορα να αλλάζουν τις ονομασίες όλων των πλατειών, των οδών, των συνοικιών κτλ., οι οποίες φέρουν το όνομα του Λουδοβίκου ΙΔ´ ή του Ναπολέοντα Γ´, ή τους Ιταλούς να μετονομάζουν τις άπειρες via ή piazza Vittorio Emanuele που υπάρχουν στη χώρα τους. Ασε που άμα η συζήτηση διολισθήσει στο ποιους μονάρχες ή ιεράρχες εγκρίνουμε και ποιους όχι, πολλά θα μπορούσαν να ειπωθούν για τους ουκ ολίγους χασάπηδες που διετέλεσαν αυτοκράτορες του Βυζαντίου και των οποίων το όνομα επίσης φέρουν αρκετοί δρόμοι. Είτε λοιπόν επικροτούμε είτε όχι τα έργα και τις ημέρες του «Μεγάλου» Θεοδοσίου, του Παλαιών Πατρών Γερμανού (δεν ήταν δα και πολύ «φανατικός» υπέρμαχος της Επανάστασης του 1821), του Οθωνα, του Κωνσταντίνου A´ Γκλύξμπουργκ, της Βικτωρίας της Αγγλίας ή του Καρόλου I´ της Γαλλίας (τον οποίον απαθανατίζει η οδός Καρόλου), όλοι αυτοί δεν παύουν να αποτελούν μέρος της συλλογικής ιστορικής μας μνήμης και κληρονομιάς. Προσπάθειες λοιπόν εξοστρακισμού των ονομάτων τους από δρόμους και πλατείες δεν δείχνουν παρά μόνο πολιτική στενοκεφαλιά ή πολιτική κουτοπονηριά προς άγραν ψήφων.»
Ο κ. Ανδρέας Παππάς είναι επιμελητής εκδόσεων και μεταφραστής. Διδάσκει στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης (ΕΚΕΜΕΛ). Οι αναγνώστες μπορούν να στέλνουν τις παρατηρήσεις τους, τις επισημάνσεις τους ή τις διαφωνίες τους στην ηλεκτρονική θυρίδα achpappas@hotmail.com
