«Μιλώντας πρόσφατα με τον καλό συνάδελφο (υπενθυμίζω ότι η έκφραση συνηθίζεται κατ’ εξοχήν στην τηλεόραση) Γιάννη Χάρη, είχα την ευχαρίστηση πρώτα να συμφωνήσω και εν συνεχεία να διαφωνήσω μαζί του. Και στις δύο περιπτώσεις άλλωστε η εμπειρία είναι εξίσου ευφρόσυνη, όπως συμβαίνει πάντοτε όταν έχει κανείς απέναντί του ανθρώπους με γνώση του αντικειμένου, ευστροφία και χιούμορ, έστω και αν διαφωνεί μαζί τους σε κάποια (δευτερεύοντα) ζητήματα.
Και πρώτον, η συμφωνία ή μάλλον η κοινή διαπίστωση. Μαζί με άλλα διάφορα – εν μέρει ανεξήγητα, αλλά και εν μέρει ερμηνεύσιμα – παρατηρείται στις μέρες μας και η τάση να «χωρίζουν» λέξεις που, τα τελευταία τουλάχιστον χρόνια, συζούσαν αρμονικά. Ή μάλλον η τάση ορισμένων αρχικά να τις «χωρίζουν», βάζοντας μια απλή παυλίτσα ή ανοίγοντας χάσμα ανάμεσά τους.
Ολο και πιο συχνά βλέπω λοιπόν λέξεις με πρώτο συνθετικό τους πρόθεση (υπέρ, αντί, μετά κ.ά.) ή επίθετο (νέος/α/ο κ.ά.) να γράφονται με μικρή παύλα ανάμεσα στα δύο συνθετικά τους. Εξάλλου, ακόμη πιο σοβαρό – τουλάχιστον ως προς το φαίνεσθαι – γίνεται το πρόβλημα όταν η παύλα δεν είναι καν η μικρή/ενωτική, αλλά η λεγόμενη μεσαία ή ακόμη και η μεγάλη (μεγέθους φραντζόλας, περίπου) και μάλιστα με κενό ανάμεσα στα γράμματα και… στην παύλα. Ετσι έχουμε, αντί για τα απολύτως επαρκή όσο και απλά υπερεθνικός, μεταμοντέρνος, νεοφιλελεύθερος, αντικαπιταλιστικός, κ.ο.κ., τα δυσεξήγητα αλλά και δύσμορφα υπερ-εθνικός, μετα-μοντέρνος, νεο-φιλελεύθερος, αντι-καπιταλιστικός, κ.ο.κ. – και ακόμη χειρότερα βέβαια, υπερ-εθνικός, μετα-μοντέρνος, κ.ο.κ. Δεν μας έφταναν, εν ολίγοις, τόσα άλλα διλήμματα και προβλήματα, δημιουργούμε και νέα εκεί όπου δεν υπάρχουν.
Ας μην ταλαιπωρούμε λοιπόν εαυτούς και αλλήλους με τέτοιου είδους αυθαίρετες καινοτομίες και καινοτόμους αυθαιρεσίες, μια και τα υπερεθνικός, μεταμοντέρνος, νεοφιλελεύθερος, αντικαπιταλιστικός, όπως τόσα και τόσα άλλα σύνθετα, γράφονται απλούστατα με μία λέξη, δίχως παύλες, παυλίτσες, παυλάρες και κενά. Ακόμη και σε περιπτώσεις που προκύπτει – ή προέκυπτε παλαιότερα – μια κάποια αμηχανία επειδή το πρώτο γράμμα του δεύτερου συνθετικού συμπίπτει με το τελευταίο του πρώτου ή επειδή θα υπήρχε κίνδυνος τα δύο γράμματα να συγχέονται με δίφθογγο, δεν υπάρχει πρόβλημα. Με άλλα λόγια, μπορούμε να γράφουμε ανέτως μεταϊμπρεσιονιστικός (ή και μετιμπρεσιονιστικός, σε άλλη εκδοχή), δίχως να καταφεύγουμε στο μετα-ιμπρεσιονιστικός, όπως μπορούμε να γράφουμε και αντιιμπεριαλιστής ή νεοορθόδοξος, αντί να καταφεύγουμε στο αντι-ιμπεριαλιστής και στο νεο-ορθόδοξος. Αν συνεχιστεί πάντως η ίδια τάση, δεν αποκλείεται σύντομα να διαβάζουμε για μετα-χρονολογημένες επιταγές, για νεο-κλασικά κτίρια της Αθήνας, για ωραίους υπο-λοχαγούς, για υπερ-παραγωγές του Χόλιγουντ ή για τα νέα αντι-τορπιλικά μας.
Με την ευκαιρία εξάλλου που γίνεται λόγος για την τάση «χωρισμού» των λέξεων, δεν βλάπτει ίσως να υπενθυμίσουμε και το (αυτονόητο;) ότι επίσης δεν χωρίζονται ποτέ τα λεγόμενα «παρατακτικά σύνθετα», όπως ρητά αναφέρει και ο Τριανταφυλλίδης, είτε πρόκειται για ουσιαστικά και επίθετα (αγγουροντομάτα, γυναικόπαιδα, γιδοπρόβατα, μαχαιροπίρουνα, πηγαινέλα, νοτιοδυτικός, γλυκόπικρος, ασπρόμαυρος, κ.ο.κ.), είτε για ρήματα (πηγαινοέρχομαι, ανεβοκατεβαίνω, κ.ο.κ.).
Τέλος, ορισμένες λέξεις ξενικής προέλευσης αλλά απολύτως ενσωματωμένες στην ελληνική γλωσσική καθημερινότητα επίσης δεν έχει νόημα να «χωρίζονται στα δύο». Ετσι, είναι πολύ πιο λογικό να γράφουμε πια φεριμπότ, σουπερμάρκετ, πικνίκ, μιλφέιγ, ορντέβρ, μπασαβιόλα, από το να μένουμε προσκολλημένοι στη μηχανιστική αναπαραγωγή της πρωτότυπης γραφής (φέρι μποτ, πικ νικ, μιλ φέιγ, ορ ντ’ εβρ(;), κ.ο.κ.).
Υπάρχει ωστόσο και μια δεύτερη περίπτωση «αδικαιολόγητου χωρισμού». Για αυτήν όμως, την επόμενη Κυριακή.»
Ο κ. Ανδρέας Παππάς είναι επιμελητής εκδόσεων και μεταφραστής. Διδάσκει στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης (ΕΚΕΜΕΛ). Οι αναγνώστες μπορούν να στέλνουν τις παρατηρήσεις τους, τις επισημάνσεις τους ή τις διαφωνίες τους στην ηλεκτρονική θυρίδα achpappas@hotmail.com
