ΒΟΣΤΩΝΗ
H απονομή του μεταλλίου του National Book Foundation for Distinguished Contribution to American Letters (κάτι ανάλογο με το δικό μας Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο της προσφοράς, κτλ.) στον κορυφαίο συγγραφέα των ιστοριών τρόμου Στίβεν Κινγκ, για τους ανταγωνιστές του δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μία ακόμη ιστορία τρόμου. Ο Στίβεν Κινγκ είναι ο πλέον διαβασμένος ανά τον κόσμο σύγχρονος αμερικανός συγγραφέας λαϊκών αναγνωσμάτων με πωλήσεις που ξεπερνούν τα 300 εκατομμύρια αντίτυπα σε 35 γλώσσες. Η βράβευσή του, η υψηλή αυτή διάκριση με την οποία στο παρελθόν έχουν τιμηθεί οι Ερνεστ Χέμινγουεϊ, Σολ Μπέλοου, Σούζαν Σόνταγκ, Τζον Απνταϊκ, Γιουντόρα Γουέλτι και Φίλιπ Ροθ, έγινε στις 19 Νοεμβρίου στη Νέα Υόρκη και ξεσήκωσε θύελλα διαμαρτυριών από το σύνολο σχεδόν των αμερικανών συγγραφέων που εξέλαβαν ως ύβριν να απονεμηθεί το βραβείο στον συγγραφέα του «Carie» και του «Shining». Μεταξύ όσων χλεύασαν τη βράβευση ήταν ο Φίλιπ Ροθ και ο Αρθουρ Μίλερ.
Ο Κινγκ δεν είναι ο πρώτος συγγραφέας λαϊκών ή εμπορικών αναγνωσμάτων που τιμάται με αυτή τη διάκριση. Το 2000 το ίδιο βραβείο έλαβε ο Ρέι Μπράντμπερι και το 1999 η μαύρη βασίλισσα της τηλεόρασης Οπρα Γουίνφρεϊ για το σύνολο της προσφοράς της στον κόσμο του βιβλίου. Αλλά η βράβευση του Κινγκ άγγιξε το λογοτεχνικό νεύρο της ζηλοτυπίας και του φθόνου, αφού ο πολύς Στίβεν Κινγκ δεν είναι μόνο παραγωγικότατος αλλά γνωρίζει και τεράστια εμπορική επιτυχία – κάτι που θα το επιθυμούσαν σφοδρώς όσοι τον επικρίνουν. Για πολλούς, η επιστημονική φαντασία και οι ιστορίες τρόμου δεν είναι ούτε καν λογοτεχνία. Σε αυτούς τους λιτεράτι, οι πολλοί υποστηρικτές και φανατικοί αναγνώστες και μελετητές του Κινγκ ανταπαντούν πως το να ισχυρίζεται κανείς ότι μόνο αυτοί είναι οι σοβαροί ή πραγματικοί αναγνώστες είναι σκέτη τρέλα. Ακόμη, συγκρίνουν τον Στίβεν Κινγκ με τον Ενγκαρ Αλαν Πο, τον Τζον Μίλτον και τον Σαίξπηρ αλλά και με τον Ντιν Κουντζ και την Ντανιέλ Στιλ, ενώ πολλοί δεν ξέρουν αν ο Κινγκ είναι πολιτικά ορθότερο να συγκριθεί με την Τζόαν Ρόουλινγκ ή με τον Ναθάνιελ Χόθορν.
Οι καθηγητές – και είναι πολλοί – που διδάσκουν το έργο του Κινγκ στα αμερικανικά πανεπιστήμια έχουν βρει ομοιότητες της «Λάμψης» του με τον «Οθέλλο» του Σαίξπηρ, ενώ σελίδες και σκηνές από βιβλία του παραπέμπουν ευθέως στον «Χαμένο παράδεισο» του Τζον Μίλτον με τους πεπτωκότες αγγέλους και τις δοκιμασίες του Αδάμ και της Εύας. Αλλά ο Κινγκ, βασικά συγγραφέας βιβλίων με φαντάσματα, έχει χρησιμοποιήσει στίχους του Σεφέρη και του Γουάλας Στίβενς σε βιβλία του, ενώ έχει γράψει και νουβέλα όπου μιμείται τον Χόρχε Λούις Μπόρχες.
Γεγονός είναι ότι στην αμερικανική κουλτούρα η γραμμή μεταξύ λαϊκού και ελίτ είναι δυσδιάκριτη και ρευστή. Οπως επισημαίνει και η καθηγήτρια αγγλικής λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Ολντ Ντομίνιον της Βιρτζίνια Ντάνα Χέλερ, όλη αυτή η «ρευστότητα» σχετίζεται με το πώς εκλαμβάνει κανείς τον όρο «λαϊκό» – αφού υπάρχει η εκδοχή του λαϊκού ως χυδαίου αλλά και η εκδοχή του λαϊκού ως μιας έννοιας που προέρχεται από δημοκρατικές διαδικασίες, ως εκ τούτου πρέπει να λέει κάτι αφού αρέσει στους πολλούς.
Στους σοβαρούς και με επιχειρήματα επικριτές του φαινομένου Κινγκ ήρθε να προστεθεί και η κροάτισσα συγγραφέας Ντουμπράβκα Ουγκρέσιτς, πετώντας την ιδέα ότι αν ο Στίβεν Κινγκ είχε ζήσει την εποχή της σταλινικής Ρωσίας τότε σίγουρα θα του είχε απονεμηθεί το Βραβείο Στάλιν. Για τη βράβευση του Κινγκ με το μετάλλιο του National Book Foundation, η Ουγκρέσιτς αναφέρει ότι δεν εκπλήσσεται αφού αυτό αποτελεί τη λογική συνέπεια του σύγχρονου λογοτεχνικού επαγγελματισμού, ο οποίος – όπως και ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός – απαιτεί από τον συγγραφέα «να γράφει εντός του πλαισίου που του καθορίζει η νόρμα, διαφορετικά θα καταλήξει ή σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως ή στο προσωπικό του γκέτο της ανωνυμίας και της φτώχειας».
Με τη λογική του «σύγχρονου λογοτεχνικού επαγγελματισμού», λοιπόν, το εκδοτικό τοπίο το καθορίζουν οι ιδιοκτήτες των εκδοτικών οίκων, οι επιμελητές, τα πρακτορεία, οι διαμεσολαβητές, οι διανομείς, οι βιβλιοπώλες, οι δημοσιοσχεσίστες και οι δημοσιολόγοι και όχι οι ίδιοι οι συγγραφείς και οι κριτικοί. Ετσι, συγγραφείς όπως οι Τζόαν Ρόουλινγκ, Στίβεν Κινγκ, Τζον Γκρίσαμ και Ντανιέλ Στιλ γεμίζουν τα βιβλιοπωλεία με πελατεία φτιάχνοντας αναγνώστες-καταναλωτές, ενώ συγγραφείς όπως οι Τζ. Κούτσι, Τζούμπα Λαχίρι, Μάρτιν Εϊμις, Αντόνιο Ταμπούκι και Γιαν Μαρτέλ προσπαθούν να δημιουργήσουν σκεπτόμενους και προβληματιζόμενους αναγνώστες.
Ο κ. Ντίνος Σιώτης είναι συγγραφέας, σύμβουλος Τύπου στο Ελληνικό Προξενείο της Βοστώνης.
