‘ Πρόσφατα διάβασα ότι η πόλη Ετέρναλ, που ασφαλώς αναρωτιέστε πώς είναι δυνατόν να μην την έχετε ακούσει ποτέ, πρόκειται να φιλοξενήσει σημαντικές πολιτιστικές εκδηλώσεις. Σχεδόν αμέσως όμως, αφού ξεπέρασα το πρώτο σοκ για την κραυγαλέα άγνοιά μου, διαπίστωσα έκπληκτος ότι το δημοσίευμα δεν αφορούσε παρά… τη Ρώμη, την Αιώνια Πόλη (Citta Eterna, Eternal City κ.ο.κ.). Να λοιπόν που διάφοροι μεταφραστές (τρομάρα τους!) ξένων εντύπων και βιβλίων φροντίζουν να μην πλήττουμε ποτέ. Ετσι, μετά το Φεστιβάλ της Βηρυτού, για το οποίο είχα διαβάσει προ ετών ότι θα φιλοξενήσει πολύ σημαντικές παραστάσεις Βάγκνερ (επρόκειτο, βέβαια, για το Φεστιβάλ του Μπάιροϊτ), φέτος έμαθα και την πόλη Ετέρναλ.
Για να συνεχίσω όμως στον ίδιο ιλαρό τόνο, αντίστοιχη εμβρίθεια και γνώση του αντικειμένου διακρίνει, βέβαια, και τους μεταφραστές εκείνους που μου προσέφεραν την πρώτη ύλη για το κουίζ, με το οποίο λέω να εμπλουτίσω το σημερινό πιο ανάλαφρο, ως καλοκαιρινό, υπογλώσσιο: Ποιοι είναι ο Πάρτσελ, ο Γκάλεν, ο Ινγκρες, ο Μόχαμ, ο Αουρικ, ο Πούλεντς, ο Βίλεμ των Πορτοκαλιών, ο στρατηγός Στράικ, ο χρυσοχόος, ο αστυνόμος; Οποιος βρει ποιος ή τι μεταφράζεται έτσι, κερδίζει ένα αντίτυπο των «Υπο-γλωσσίων» όταν ολοκληρωθούν και κυκλοφορήσουν σε βιβλίο [οι σωστές απαντήσεις στο τέλος του κειμένου].
Κατά τα άλλα, συνεχίζοντας με επισημάνσεις καλλιτεχνικών αλλά και γενικότερα πραγματολογικών/εγκυκλοπαιδικών ολισθημάτων, θα επιχειρήσω ένα γρήγορο πέρασμα απ’ όλες σχεδόν τις τέχνες.
Αν για την όπερα τα είπαμε εκτενέστερα την προηγούμενη Κυριακή, ποιος δεν έχει ακούσει – ή δεν θα ακούσει κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού – ότι χόρεψαν ή θα χορέψουν την Ωραία κοιμωμένη (του δάσους); Ωστόσο το παραμύθι του Περώ, στο οποίο βασίζεται το φερώνυμο μπαλέτο του Τσαϊκόφσκι, λέγεται La belle au bois dormant, δηλαδή Η ωραία στο κοιμισμένο δάσος, και όχι Η ωραία κοιμωμένη του δάσους, οπότε θα ήταν La belle dormante du bois ή κάτι τέτοιο. Αλλωστε, όποιος έχει δει το μπαλέτο, ή ακόμη και το σχετικό καρτούν του Ντίσνεϊ, γνωρίζει ότι, λόγω της απερισκεψίας της Aurore, όλο το παλάτι και όλο το δάσος κοιμάται (ώσπου να έρθει, βέβαια, ο πρίγκιπας να τη φιλήσει), και όχι μόνο η ίδια.
Και από τα παραμύθια, στη λογοτεχνία. Για πολλοστή φορά πρόσφατα διαπίστωσα πως σχεδόν όλοι πιστεύουν ή φαντάζονται ότι όλα όσα αναφέρονται στο πασίγνωστο βιβλίο του Ιουλίου Βερν Είκοσι χιλιάδες λεύγες υπό την θάλασσα διαδραματίζονται σε βάθος 20.000 λευγών. Ωστόσο, κάτι τέτοιο είναι βέβαια αδύνατον, μια και η λεύγα ισοδυναμεί με περίπου 3 ναυτικά μίλια, και επομένως θα μιλούσαμε για βάθος 60.000 ναυτικών μιλίων, ήτοι 110.000.000 περίπου μέτρων! Προφανέστατα, αυτό που εννοεί ο συγγραφέας είναι ότι όσα περιγράφει συνέβησαν κατά τη διάρκεια μιας παρατεταμένης υποβρύχιας διαδρομής 20.000 λευγών ή 60.000 ναυτικών μιλίων [παρακαλώ, αριθμούς, όχι ολογράφως· βλ. παλαιότερο Υπο-γλώσσιο].
Κλείνοντας αυτή τη μικρή περιήγηση στον κόσμο της τέχνης, θα περάσω στη ζωγραφική, για να επισημάνω ότι ο γνωστός πίνακας του Μανέ, που τόσο σκανδάλισε στην εποχή του, δεν αφορά Πρόγευμα στη χλόη, όπως συνήθως μεταφράζεται, αλλά Γεύμα στη χλόη (dejeuner, και όχι petit dejeuner, sur l’ herbe).
ΥΓ.: Ιδού οι απαντήσεις στο κουίζ με τα μεταφραστικά «μαργαριτάρια»: ο Πέρσελ, ο Γαληνός, ο Ενγκρ, ο (Σόμερσετ) Μωμ, ο Ζωρζ (Ωρίκ), ο (Φρανσίς) Πουλένκ, ο Γουλιέλμος της Οράγγης, η γενική απεργία, ο (Ολιβερ) Γκόλντσμιθ, ο (Τζων) Κόνσταμπλ.’
Ο κ. Ανδρέας Παππάς είναι επιμελητής εκδόσεων και μεταφραστής. Διδάσκει στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης (ΕΚΕΜΕΛ). Πρόσφατα από τις εκδόσεις Σμίλη κυκλοφόρησε σε μετάφρασή του το μυθιστόρημα της Τζέην Ωστεν «Εμμα».
