Η πεζογραφία είναι συνήθως η ευκολότερα και ευρύτερα αναλώσιμη μορφή της λογοτεχνίας και υπ’ αυτό το πρίσμα ήταν λογικό οι γερμανικοί εκδοτικοί οίκοι να αναζητήσουν κατ’ αρχήν δείγματα πρόζας από την Ελλάδα, που το 2001 ήταν η τιμώμενη χώρα στη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης. Τώρα που η πίεση της Φραγκφούρτης έχει υποχωρήσει, θα μπορούσε να σκεφθεί κανείς πιο ψύχραιμα όχι μόνο για τα μελλοντικά μέτρα στήριξης της πεζογραφίας μας στο εξωτερικό, αλλά ίσως αναδρομικά και για την κάποια αστοργία με την οποία οι επίσημοι οργανωτές της ελληνικής παρουσίας αντιμετώπισαν την ποίηση. Είναι αλήθεια ότι τα ποιητικά εδέσματα δεν ανοίγουν την όρεξη του μεγάλου κοινού και δεν υπόσχονται ποτέ μεγάλες εκδοτικές επιτυχίες. Από την άλλη όμως δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε το γεγονός ότι ορισμένοι κορυφαίοι έλληνες ποιητές απολαμβάνουν μια διεθνή αναγνώριση που ούτε κατά διάνοια δεν προσεγγίζουν οι περισσότεροι πεζογράφοι μας.
Στα μέσα Οκτωβρίου η «Süddeutsche Zeitung» (SZ) του Μονάχου δημοσίευσε το ποίημα του Χάρη Βλαβιανού «Ποίημα άλλης ποιητικής» στη στήλη «Ειδήσεις από τον χώρο της ποίησης», στην οποία ο γερμανός ποιητής και διευθυντής του Φεστιβάλ Βερολίνου Γιόαχιμ Σαρτόριους παρουσιάζει κάθε τόσο ενδιαφέρουσες στιγμές και περιπτώσεις της διεθνούς ποιητικής παραγωγής. Ο Σαρτόριους εξάλλου παρουσίασε στην ίδια εφημερίδα την επιλογή ποιημάτων του Χάρη Βλαβιανού που κυκλοφόρησαν στα γερμανικά εν όψει της Φραγκφούρτης 2001 οι εκδόσεις Romiosini. Οι ποιητικές και μεταφραστικές εκλεκτικές συγγένειες του Σαρτόριους με τον Βλαβιανό (έχουν μεταφράσει ο καθένας στη γλώσσα του Wallace Stevens και του John Ashbery) απέσπασαν το βιβλίο του δεύτερου από την αφάνεια του περιθωριακού εκδοτικού οίκου του και το εγκατέστησαν στις σελίδες λογοτεχνίας μιας μεγάλης εφημερίδας. Τέτοιες συγγένειες όμως συνιστούν την εξαίρεση.
Τα περισσότερα ποιητικά έργα καλούνται να συνομιλήσουν μόνα τους με την κριτική και το αναγνωστικό κοινό. Ο εκδοτικός οίκος της Φραγκφούρτης Dielmann εξέδωσε ένα λιγοσέλιδο βιβλιαράκι με τον τίτλο «Ενός λεπτού μαζί»: μια πρώτη γεύση Κικής Δημουλά για το γερμανικό κοινό. Η βιβλιοκρισία στο on line περιοδικό literaturkritik. de υπήρξε ενθαρρυντική. Η κριτικός προτείνει στους αναγνώστες να μην απογοητευθούν από τον ερμητισμό και την ιδιομορφία που αποπνέει η Κική Δημουλά κατά την πρώτη ανάγνωση, γιατί κάθε νέα προσέγγιση αποκαλύπτει συνεχώς νέα περιεχόμενα, διαρκώς νέα συμφραζόμενα των στίχων της. Δυστυχώς οι οικονομικές δυσκολίες του οίκου έχουν εγκλωβίσει στο συρτάρι του εκδότη μια εκτενή ανθολογία τής Δημουλά που είχε προγραμματιστεί να εκδοθεί το 2001. Αναρωτιέται κανείς αν υπάρχουν δυνατότητες παρέμβασης από την Ελλάδα, έτσι ώστε να ευοδωθεί ο τοκετός τέτοιων δύσκολων και εκδοτικά ριψοκίνδυνων μεταφραστικών προσπαθειών. Η μεγαλύτερη ωστόσο πρόκληση για την ελληνική ποίηση στον γερμανόφωνο χώρο κυοφορείται αλλού: ο μεγάλος οίκος Suhrkamp εξετάζει το ενδεχόμενο να κυκλοφορήσει στο μέλλον τομίδια με έργα νέων ελλήνων ποιητών στην εκλεκτή σειρά του «Βιβλιοθήκη».
Πάντως τα ανεπιφύλακτα εγκώμια της γερμανικής κριτικής απέσπασαν κυρίως οι μεγάλοι κεκοιμημένοι: ο Καβάφης, ο Ελύτης και ο Ρίτσος. Η νέα μετάφραση των ιστορικών ποιημάτων του Καβάφη με τίτλο «Από υαλί χρωματιστό» (Suhrkamp) έκανε τον κριτικό της «Frankfurter Rundschau» (FR) να μιλήσει για έναν «μοντέρνο κλασικό, ένα παράδοξο που δηλώνει πόσο ανεξάντλητος είναι ο Καβάφης» και να συστήσει το «Περιμένοντας τους βαρβάρους» ως ένα μεγάλο ποίημα που συνομιλεί με το δικό μας παρόν. Η επεξεργασμένη επανέκδοση του «Αξιον εστί» (εκδ. Elfenbein), αλλά κυρίως η μετάφραση των συλλογών του Ελύτη «Τα ελεγεία της Οξώπετρας» και «Δυτικά της λύπης» (Suhrkamp) δείχνουν, σύμφωνα με τον κριτικό της «Frankfurter Allgemeine Zeitung » (FAZ), «την αδάμαστη ικανότητα του ποιητή να συνθέτει μέχρι τέλους την αρχαιότητα με τη σημερινή εποχή, το πάθος με την πεζότητα της καθημερινότητας». Και η FR εντυπωσιάστηκε από τα «γλωσσικά γλυπτά» του Ελύτη, θεωρώντας μάλιστα την ανάγνωση των στίχων του «μια μικρή ανάσταση» που ανασύρει τα πράγματα σε ένα καινούργιο φως. Οσο για τη συλλογή του Ρίτσου «Τα αρνητικά της σιωπής» (Suhrkamp), παρουσιάστηκε από την SZ ως «η διαθήκη ενός μεγάλου ποιητή», ενώ η FAZ χαρακτήρισε αυτά τα ποιήματα «αριστοτεχνικά rebus του ύστερου Ρίτσου». Συνολικά οι γερμανικές κριτικές για τους τρεις κορυφαίους ποιητές διατρέχονται από τη βεβαιότητα ότι πραγματεύονται μεγάλα λογοτεχνικά μεγέθη, ενώ οι βιβλιοκρισίες για τους περισσότερους πεζογράφους υπήρξαν περισσότερο διερευνητικές και αναποφάσιστες.
Ο κ. Σπύρος Μοσκόβου είναι διευθυντής του ελληνικού προγράμματος της Deutsche Welle.
