Η Ελλάδα στη Γαλλία

Στη φίλη μου Κατρίν Κολλέ, μια μεγάλη κυρία της μετάφρασης, που τη χάσαμε

Μια εκδοτική πραγματικότητα γίνεται αισθητή στη Γαλλία. Η ελληνική λογοτεχνία – τα ελληνικά έργα θα έπρεπε να πούμε – ξεκινά επιτέλους να διαβαίνει ξανά τα σύνορα. Υστερα από πέντε χρόνια σιωπής ή μιας πενιχρότατης παρουσίας ενός, δύο ή το πολύ τριών βιβλίων ανά έτος, όταν πριν από δέκα χρόνια εκδίδονταν περίπου 30 τίτλοι, το ενδιαφέρον αναζωπυρώνεται. Ηταν καιρός. Οι εκδότες, οι συγγραφείς και οι μεταφραστές είχαν περιπέσει σε απραξία. Μια δεκαπεντάδα ηχηρών ονομάτων της μετάφρασης ήταν άνεργοι, όχι επειδή δεν υπήρχαν κείμενα – αντίθετα, γνωρίζουμε ότι το ελληνικό μυθιστόρημα βρίσκεται σε περίοδο άνθησης – αλλά απλούστατα γιατί η επικοινωνία ήταν υποτυπώδης ως ανύπαρκτη.

Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης – Λογοτεχνία και Επιστήμες του Ανθρώπου (ΕΚΕΜΕΛ) σε κοινή δράση αποφάσισαν να αναλάβουν την πρόκληση και να ανοίξουν τις πόρτες. Οι λογοτεχνικοί πράκτορες ανταποκρίθηκαν άμεσα και ανέλαβαν αποφασιστικά δράση με αποτελέσματα που μας επιτρέπουν να είμαστε αισιόδοξοι. Οι γάλλοι εκδότες βρήκαν ξανά τον χαμένο τους δρόμο. Δώδεκα ελληνικοί τίτλοι κυκλοφορούν ήδη και άλλοι οκτώ μεταφράζονται και θα εκδοθούν προσεχώς (βλ. πίνακα). Από κάποιους αδιάκριτους ψιθύρους συμπεραίνουμε ότι άλλοι δέκα τίτλοι συζητούνται και προωθούνται προς μετάφραση: Τα ηρωικά χρόνια του Στρατή Χαβιαρά, Το γονίδιο της αμφιβολίας του Νίκου Παναγιωτόπουλου, το Σμιλεύοντας το φως του Γιώργου Ξενάριου, Η αναζήτηση και Η ανατροπή του Νίκου Θέμελη, Ποιος σκότωσε τον Μόμπυ Ντικ της Ευγενίας Φακίνου και πολλοί άλλοι.

Δεν φτάνουν όμως αυτά. Η αναταραχή γίνεται έκρηξη. Την περασμένη εβδομάδα στην πόλη του Μονπελιέ, στο Φεστιβάλ Βιβλίου της οποίας η Ελλάδα ήταν η τιμωμένη χώρα, πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις για την ελληνική λογοτεχνία που έθελξαν πάνω από 100.000 επισκέπτες, ένα είδος μικρής Φραγκφούρτης κατά τα λεγόμενα της κριτικού λογοτεχνίας της εφημερίδας «Le Monde» Φλοράνς Νουαβίλ. Και τον Νοέμβριο μάλλον θα μεταβούν στην πόλη της Ναντ η Ζυράννα Ζατέλη, ο Ανδρέας Στάικος και ο Δημοσθένης Κούρτοβικ με τους μεταφραστές τους.

Και όταν η ελληνική λογοτεχνία ταξιδεύει στα γαλλικά, συχνότατα ταξιδεύει και σε άλλες χώρες και γλώσσες. Μου αρκεί το παράδειγμα του καυτού και ερωτικού μυθιστορήματος του Ανδρέα Στάικου Επικίνδυνες μαγειρικές, που εκδόθηκε πρώτα στα γαλλικά προτού εκδοθεί στα ελληνικά και τώρα ταξιδεύει σε 17 γλώσσες, μεταξύ των οποίων τα ιαπωνικά. Μάλιστα ο εκδοτικός οίκος Harvil Press, που σήμερα είναι Random House, κράτησε για την αγγλική έκδοση τον γαλλικό τίτλο του έργου Les liaisons culinaires! Και σαν να μην έφταναν όλα τούτα, το μυθιστόρημα έγινε το αντικείμενο μιας θεατρικής διασκευής η οποία, με τη μορφή αναλογίου, παρουσιάστηκε στις 26 Μαΐου στο πιο ονομαστό θέατρο της Γαλλίας, την Κομεντί Φρανσέζ, με μεγάλη επιτυχία, αφήνοντας υποσχέσεις και για άλλες ενδεχόμενες διεθνείς επιτυχίες. Δεν πρόκειται λοιπόν για μια αναταραχή αλλά για την αρχή μιας εξόρμησης. Για τον λόγο αυτόν η ελληνογαλλική συνάντηση της 3ης Ιουνίου στο Μουσείο Μπενάκη, η οποία οργανώνεται από το ΕΚΕΜΕΛ, με παρόντες όλους τους πρωταγωνιστές της εκδοτικής αυτής εξόρμησης, είναι σημαντική: οι γάλλοι εκδότες που ενδιαφέρονται για την ελληνική λογοτεχνία θα είναι σχεδόν όλοι παρόντες (Seuil, Gallimard, Sabine Wespieser Editeur, Actes Sud, Serpent a Plumes, AlterEdit, Editions du Jasmin…), το ίδιο και οι μεταφραστές. Από τους πέντε μεταφραστές που προσκλήθηκαν για να μιλήσουν θα είναι παρόντες οι τέσσερις. Τέσσερις μεταφραστές οι οποίοι τα τελευταία χρόνια συνέβαλαν τα μέγιστα στην προώθηση της ελληνικής λογοτεχνίας στη Γαλλία: ο Καναδός από το Κεμπέκ Ζακ Μπουσάρ, του οποίου μόλις κυκλοφόρησαν οι μεταφράσεις της Ενδοχώρας του Εμπειρίκου και του Με το φως του λύκου επανέρχονται της Ζυράννας Ζατέλη και ο οποίος ξεκινά να μεταφράζει την Αφροδίτη του Μάτεσι· ο Γάλλος Μισέλ Βολκοβίτς, του οποίου μόλις εκδόθηκε Η μικρά Αγγλία της Ιωάννας Καρυστιάνη, το Ραμόν του Θανάση Χειμωνά και το Οι τέσσερις τοίχοι του Β. Χατζηγιαννίδη, μεταφράζει, μεταξύ άλλων, το τελευταίο βιβλίο της Ζυράννας Ζατέλη και το Ζιγκ-ζαγκ της Ερσης Σωτηροπούλου, χωρίς να υπολογίσουμε τα πολλά ποιητικά έργα που πολύ τακτικά εκδίδει στα Cahiers/Desmos· ο Ελβετός Ζυλ Ντεκορβέ, ο οποίος επέλεξε και μετέφρασε, εκτός των άλλων, λαϊκά παραμύθια από την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά και δύο έργα για παιδιά του Ευγένιου Τριβιζά, έχει ολοκληρώσει τη μετάφραση διηγημάτων του Γ. Βιζυηνού που θα εκδοθεί σύντομα και έχει αναλάβει τη μετάφραση του μυθιστορήματος της Νίκης Αναστασέα Αυτή η αργή μέρα προχωρούσε και του Η τρέλα του μεσημεριού του Τάκη Θεοδωρόπουλου· ο Μισέλ Γκροντάν, η φωνή της Ελλάδας στο Βέλγιο, ύστερα από πλήθος άρθρων σε βελγικά λογοτεχνικά περιοδικά αλλά και βιβλία για την ελληνική λογοτεχνία, έχει μεταφράσει το βιβλίο Ορθοκωστά του Θανάση Βαλτινού και μόλις ολοκλήρωσε το έργο του Α. Κοτζιά Ο Ιαγουάρος. Τέσσερις διαδρομές, τέσσερα διαφορετικά πάθη για την Ελλάδα. Είναι δίκαιο να τιμηθούν και μέσω αυτών να τιμηθούν όλοι οι υπόλοιποι.

Ο υπουργός Πολιτισμού κ. Ευάγγελος Βενιζέλος και ο διευθυντής του ΕΚΕΒΙ κ. Χρήστος Λάζος θα εγκαινιάσουν αυτή την εκδήλωση, στην οποία συμπράττει και το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου της Γαλλίας, απόρροια του προαναφερθέντος ενδιαφέροντος στη Γαλλία για τα ελληνικά γράμματα. Στιγμές φιλίας και συναδέλφωσης κατά τις οποίες οι εκδότες που θα παραμείνουν δύο ή τρεις ημέρες στην Αθήνα θα ενημερωθούν, θα συναντήσουν τους έλληνες ομοτέχνους τους και θα αποχωρήσουν με το πνεύμα τους πλήρες Ελλάδος. Η εφημερίδα «Le Monde» αναφέρθηκε ήδη. Η «Figaro» θα εκπροσωπηθεί. Πράγματι ανάμεσα στη Γαλλία και στην Ελλάδα υπάρχει πάντα μια ιστορία αγάπης.


Ελληνικά έργα που εκδόθηκαν τελευταία στα γαλλικά:

Η Μικρά Αγγλία της Ιωάννας Καρυστιάνη (Seuil)

Της τύχης το μαχαίρι της Αθηνάς Κακούρη (AlterEdit)

Ραμόν του Θανάση Χειμωνά (AlterEdit)

Το βιβλίο των βίτσιων του Αύγουστου Κορτώ (Serpent a Plumes)

Ο Ιούδας φιλούσε υπέροχα της Μάιρας Παπαθανασοπούλου (Plon)

Ιαγουάρος του Αλέξανδρου Κοτζιά (Talus d’ Approche)

Ενδοχώρα του Ανδρέα Εμπειρίκου (L’ Harmattan)

Η Δέσποινα και το περιστέρι του Ευγένιου Τριβιζά (Αθήνα 2004)

Λαϊκά παραμύθια της Ελλάδας και της Κύπρου (Esprit Ouvert)

Ο Χιονάνθρωπος και το κοριτσάκι του Ευγένιου Τριβιζά (Editions du Jasmin)

Νίκος Ασλάνογλου/Ποιήματα (Cahiers/Desmos)

Πυθέας του Βαγγέλη Γεωργούδη (Les Cahiers de Pandora)


Ελληνικά βιβλία που μεταφράζονται:

Αυτή η αργή μέρα προχωρούσε της Νίκης Αναστασέα (Sabine Wespieser Editeur)

Ζιγκ-ζαγκ της Ερσης Σωτηροπούλου (Nadeau)

Κουστούμι στο χώμα της Ιωάννας Καρυστιάνη (Seuil)

Αφροδίτη του Παύλου Μάτεσι (Sabine Wespieser Editeur)

Οι τέσσερις τοίχοι του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη (Albin Michel)

Ο Τούρκος στον κήπο του Γιάννη Ξανθούλη (Actes Sud)

Με το παράξενο όνομα Ραμάνθις Ερέβους της Ζ. Ζατέλη (Seuil)

Οι συνέπειες της παλαιάς ιστορίας του Γ. Βιζυηνού (Sabine Wespieser Editeur)

Η τρέλα του μεσημεριού του Τ. Θεοδωρόπουλου (Metropolis)

Η κυρία Κατρίν Βελισσάρη είναι διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Κέντρου Μετάφρασης και Λογοτεχνίας (ΕΚΕΜΕΛ).