Στην καρδιά της Αθήνας η Ευρώπη της λογοτεχνίας βρήκε νέα στέγη. Σε ένα ωραίο κτίριο του 1930, ανάμεσα σε δύο σταθμούς του μετρό Σύνταγμα και Πανεπιστήμιο , στη γωνία των οδών Ακαδημίας και Λυκαβηττού, δυο λεπτά από το Ινστιτούτο Γκαίτε, το Βρετανικό Συμβούλιο, το Ινστιτούτο Θερβάντες και το Γαλλικό Ινστιτούτο, σε απόσταση ενός σταθμού μετρό από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) και τη Στοά του Βιβλίου, το νέο Ευρωπαϊκό Κέντρο Λογοτεχνικής Μετάφρασης (ΕΚΕΜΕΛ) άνοιξε τις πόρτες του στις 3 Σεπτεμβρίου.
Εχοντας ανάδοχο τον υπουργό Πολιτισμού κ. Ευάγγελο Βενιζέλο, το Κέντρο στοχεύει, με την ελληνική γλώσσα ως μέσον, να καταργήσει τα σύνορα ανάμεσα στις γλώσσες την αγγλική, τη γαλλική, τη γερμανική και από τον επόμενο χρόνο την ισπανική.
Στην πραγματικότητα το ΕΚΕΜΕΛ αναβιώνει τη φιλοσοφία που επικράτησε στο Τολέδο όταν, στην Ισπανία του 8ου, του 9ου και του 10ου αιώνα, οι φωτισμένοι άραβες πρίγκιπες της εποχής δημιούργησαν έναν χώρο όσμωσης των πολιτισμών· έναν χώρο όπου μέσα από την αραβική, την εβραϊκή και την ισπανική γλώσσα, με την εποπτεία μεγάλων δασκάλων, μεταφράζονταν με πάθος ελληνικά και ινδικά κείμενα.
Μολονότι το ΕΚΕΜΕΛ είναι εκ πεποιθήσεως ευρωπαϊκό, θεωρεί αυτονόητο το άνοιγμά του και στον υπόλοιπο κόσμο, και κατ’ εξοχήν στον άμεσο περίγυρό του, τα Βαλκάνια και τη Μεσόγειο. Ποιος μπορεί να αμφισβητήσει το ενδιαφέρον που θα είχε ένα ελληνοτουρκικό εργαστήριο!
Με δυο λόγια τι ακριβώς είναι το ΕΚΕΜΕΛ; Πρώτα απ’ όλα είναι μια σχολή μεταφραστών λογοτεχνίας, ύστερα ένας χώρος που προσφέρει στους μεταφραστές τα μέσα για να εξασκήσουν την τέχνη τους (μαθήματα πληροφορικής και πρόσβαση στους λογοτεχνικούς κόμβους του Διαδικτύου, χάρη στην τεχνογνωσία της Τιτίκας Δημητρούλια, βιβλιογραφικές εργασίες και ηλεκτρονική σελίδα με πληροφορίες για τη λογοτεχνική δημιουργία και τη μετάφραση, καθώς και βιβλιοθήκη μεταφρασμένου βιβλίου η οποία θα ονομαστεί Βιβλιοθήκη Παύλου Ζάννα, προς τιμήν ενός πολύ σημαντικού μεταφραστή), τέλος ένας χώρος συναντήσεων με τον κόσμο του βιβλίου, μέσω συμποσίων και διαλέξεων.
Δεν πρέπει όμως να υπάρξει σύγχυση. Ο ρόλος του Κέντρου δεν είναι να μεταφράζει τον Α ή τον Β συγγραφέα, αλλά να κάνει τα πάντα ώστε να καταστεί «δυνατή» μια μετάφραση ή μια έκδοση, χάρη στη σχολή όπου οι εκδότες θα μπορούν να ανακαλύπτουν τα αυριανά ταλέντα, χάρη στα εργαλεία που θα δημιουργήσει (λεξικογραφικές εργασίες που ελπίζουμε να καταλήξουν στη δημιουργία λεξικών) και, τέλος, χάρη στις πολιτισμικές συναντήσεις που θα διοργανώνει.
Το ΕΚΕΜΕΛ δεν είναι όμως μόνο ένα όνομα, ένας χώρος, ένα σχέδιο δράσης· είναι επίσης μια ομάδα, με περισσότερους από 50 επώνυμους μεταφραστές. Αυτή η ομάδα αποτελείται από Ελληνες και ξένους, από άνδρες και γυναίκες, γιατί χωρίς αμφιβολία στο Κέντρο επικρατεί ισοτιμία! Πράγματι για να μπορέσουν τα κείμενα να υπερβούν τα γλωσσικά σύνορα απαιτούνται η ζύμωση και η επικοινωνία. Ποιος υπερασπίζεται καλύτερα από έναν Ελληνα τη γαλλική ή την αγγλική λογοτεχνία στη Ελλάδα, ποιος υπερασπίζεται καλύτερα από έναν Γερμανό ή έναν Ισπανό την ελληνική λογοτεχνία στη χώρα του;
Ετσι λοιπόν στον πυρήνα του ΕΚΕΜΕΛ συναντάμε τον Ιρλανδό David Conolly, τόσο στρατευμένο στα ελληνικά γράμματα ώστε να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία στην Καλαμάτα, την Andrea Schellinger, που προωθεί ακούραστα τον ελληνογερμανικό διάλογο, τον Vicente Fernandez Gonzalez, που προάγει τα ελληνικά γράμματα στην Ισπανία, αλλά και τον Τίτο Πατρίκιο, τον Ανδρέα Στάικο, τις Επικίνδυνες μαγειρικές του οποίου γεύεται η Ευρώπη (πάνω από 14 μεταφράσεις!), τον Αρη Μπερλή, τον Στρατή Πασχάλη, βραβευμένο για τη λαμπρή μετάφραση της Φαίδρας του Ρακίνα, τον Τάκη Πούλο, τον Χρήστο Αστερίου, τον Βαγγέλη Μπιτσώρη με το πολύτιμο μάθημά του της μεταφρασεολογίας, τον Θεόδωρο Παρασκευόπουλο, τη Χρύσα Προκοπάκη, την Anne-Marie Staton-Ife, τη Θάλεια Μπίστικα, τον John Davis, τον Χάρη Βλαβιανό, τον Dominique Grandmont, τον Δημοσθένη Κούρτοβικ, τον Φίλιππο Δρακονταειδή και πολλούς άλλους που αποτελούν τη δύναμη του Κέντρου.
Σημαντικό είναι επίσης ότι η πρωτοβουλία ήταν αθηναϊκή. Η Αθήνα κατανόησε πολύ γρήγορα ότι η οικοδόμηση της Ευρώπης δεν εξαντλείται στις διμερείς σχέσεις. Φαίνεται ότι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα ξένα ινστιτούτα περιορίζουν τις δραστηριότητές τους στην Ελλάδα. Και φυσικά όταν λέμε Αθήνα σκεφτόμαστε αμέσως το υπουργείο Πολιτισμού και το ΕΚΕΒΙ, που υποστηρίζουν αυτή την πρωτοβουλία.
Η ιδέα φαίνεται όμως ότι κερδίζει έδαφος και στην Ευρώπη, αν κρίνουμε από τα τιμητικά μέλη του ΕΚΕΜΕΛ. Πάνω από 20 προσωπικότητες, όπως ο ποιητής Seamus Heaney, που όλοι τον αναζητούσαν στην Πύλο την ημέρα που του απονεμήθηκε το βραβείο Νομπέλ, ο Καναδός Jacques Bouchard που μετέφρασε πρόσφατα τη Ζυράννα Ζατέλη, ο ποιητής Michael Kruger, διευθυντής του πολύ σημαντικού γερμανικού εκδοτικού οίκου Hanser, ο φιλόσοφος Jacques Derrida ή ακόμη ο Edmund Keeley.
Πολλές από αυτές τις προσωπικότητες θα βρίσκονται στην Αθήνα στις 30 Σεπτεμβρίου για τα επίσημα εγκαίνια του Κέντρου. Εκείνη την ημέρα η Florence Noiville από την εφημερίδα «Le Monde» και η Alix Mac Sweeny από τους «Times» θα συντονίσουν τη συζήτηση με θέμα «Τα μεταφραστικά πάθη», στην οποία θα συμμετάσχουν οι ποιητές Michel Deguy (Γαλλία), Michael Kruger (Γερμανία), Τίτος Πατρίκιος (Ελλάδα), Luis Alberto de Cuenca (Ισπανία) καθώς και ο Jorge Semprun, που η καρδιά του μοιράζεται ανάμεσα στη Γαλλία και στην Ισπανία. Ραντεβού λοιπόν στις 30 Σεπτεμβρίου.
Η κυρία Κατρίν Βελισσάρη είναι διευθύντρια του ΕΚΕΜΕΛ (Ευρωπαϊκό Κέντρο Λογοτεχνικής Μετάφρασης).
