Το Παρατηρητήριο Eurocultures θεμελιώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’90 στο πλαίσιο του Ινστιτούτου St. Luc των Βρυξελλών με στόχο την κοινωνικο-πολιτισμική ανάπτυξη της πόλης, εξετάζοντας δηλαδή ζητήματα που κινούνται μεταξύ αρχιτεκτονικής, πολεοδομίας, κοινωνιολογίας και συνθηκών εργασίας σε ευρωπαϊκό πλαίσιο. Το 1998 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να υποστηρίξει, στο πλαίσιο του προγράμματος Raffaello, τη μελέτη «Euromusees 2001», συντονισμένη από το Eurocultures και από τον πολεοδόμο-κοινωνιολόγο Dan Bernfeld. Η μελέτη αυτή των ευρωπαϊκών μουσείων κινείται με βάση μια ιδιαίτερη οπτική γιατί προτίθεται να εξετάσει το μουσείο ως έκφραση του χώρου εργασίας, ενώ αναλύει τη σχέση των ανθρώπων και των κτιριακών θυλάκων της μνήμης στη διάρκεια ενός αιώνα σκληρής εργασίας, κινδύνων και ανάπτυξης. Με άλλα λόγια, επιδιώκει να δημιουργήσει ένα ευρωπαϊκό δίκτυο μουσειακών οργανισμών που έχουν δημιουργηθεί σε κτίρια βιομηχανικής αρχαιολογίας. Τα κελύφη αυτά, συχνά σε συνθήκες εγκατάλειψης, με την αρχιτεκτονική τους ποιότητα και την κληρονομημένη μνήμη που συνδέεται με την ανθρώπινη εργασία αλλά και με τον ανανεωμένο μουσειακό τους ρόλο, μπορούν να συμβάλουν σήμερα στην κοινωνικο-πολιτισμική ανάπτυξη ιστορικών αστικών περιοχών.
Το βιβλίο περιλαμβάνει σύντομες αναλύσεις 71 περιπτώσεων κτιρίων βιομηχανικής αρχαιολογίας σε περιοχές της Ευρωπαϊκής Ενωσης αλλά και χωρών προσεχούς ένταξης, κτίρια τα οποία έχουν μετατραπεί σε εκθεσιακούς χώρους (μουσεία τέχνης – τεχνικής) αλλά και σε κελύφη ευρύτερων πολιτισμικών δραστηριοτήτων (δεν παρουσιάζονται ελληνικές περιπτώσεις, στις οποίες θα μπορούσε να ενταχθεί ακόμη και το εργοστάσιο Φιξ του Τ. Ζενέτου).
Την έκδοση συνοδεύει ένα CD-ROM που παρουσιάζει εκτεταμένα ανάλογες περιπτώσεις αποκατάστασης παραγωγικών μονάδων σε τέσσερις πόλεις: Βρέμη, Λισαβόνα, Ρώμη και Roubaix, στη Βόρεια Γαλλία. Η αξιολόγηση των μελετών αποκατάστασης περιλαμβάνει: 1) το κριτήριο της αρχιτεκτονικής, τον σεβασμό δηλαδή της πρωτότυπης συνθήκης του κτιρίου, 2) το κριτήριο της μνήμης, την ευαισθητοποίηση δηλαδή του επισκέπτη σχετικά με το παρελθόν των κελυφών, των δραστηριοτήτων και των εργασιακών συνθηκών, 3) το κριτήριο του μουσειακού προγράμματος, τη διάσωση δηλαδή του προγενέστερου βιομηχανικού και κοινωνικού περιεχομένου του κτιρίου, και 4) το κριτήριο της επαφής, του ρόλου και της νέας σχέσης του κελύφους με το συχνά υποβαθμισμένο αστικό περιβάλλον.
Για περισσότερες πληροφορίες οι χρήστες του Διαδικτύου μπορούν να απευθύνονται στη διεύθυνση www. euromusees2001.org.
Ο κ. Αντρέας Γιακουμακάτος είναι επίκουρος καθηγητής Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
