Για τον 20ό αιώνα έχουν πολλά ακόμη να γραφτούν, θετικά και αρνητικά. Ο γάλλος διανοούμενος Alain Finkielkraut υποστηρίζει ότι αυτός ο αιώνας υπήρξε τρομακτικός. Στο βιβλίο του Η χαμένη ανθρωπότητα αναλύονται τα γεγονότα που έκαναν τον 20ό αιώνα την πιο τρομακτική περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας.
Ο συγγραφέας δεν επιδιώκει να δώσει ούτε ένα πανόραμα ούτε έναν απολογισμό αλλά καταθέτει έναν επίμονο στοχασμό και μια πρωτότυπη αφήγηση αυτού που από το 1914 συνέβη στην ανθρωπότητα. Επιχειρεί έτσι να κατανοήσει γιατί η πιο ριζοσπαστική διακήρυξη της ενότητας του ανθρώπινου γένους έφθασε να παραγάγει, όπως και η πιο φανατική άρνησή της, έναν κόσμο στρατοπέδων συγκέντρωσης.
«Θανάσιμη και συνάμα φονική, η ιδέα της ανθρωπότητας δεν είναι δυνατόν στο εξής να θεωρείται αθώα. Οφείλουμε ωστόσο να την υπερασπιζόμαστε και να λάβουμε τα απαραίτητα μέτρα για να ζήσει αλλά και να μην ξαναρχίσει να σκοτώνει» σημειώνει ο Finkielkraut. Αυτή τη βαριά ευθύνη η εποχή μας την αναλαμβάνει επιδιώκοντας να είναι ολοένα και περισσότερο κοσμοπολίτικη, ολοένα και περισσότερο φιλανθρωπιστική. Αλλά η συμπόνια, όταν στερείται πολιτικής σκέψης και απόφασης, ο κοσμοπολιτισμός, όταν στερείται περιεχομένου, και η επικοινωνία, όταν μετατρέπεται σε πλανητική αφαίρεση, δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τα δεινά από τα οποία οι άνθρωποι και η ιδέα της ανθρωπότητας υπέφεραν. Μήπως τελικά «αυτός ο δεσπότης αιώνας υπήρξε ένας αιώνας άχρηστος;» αναρωτιέται ο Alain Finkielkraut. Επιχειρώντας να εξηγήσει γιατί το ανθρώπινο γένος έφθασε να παράγει στρατόπεδα συγκέντρωσης, ο συγγραφέας μάς υπενθυμίζει αυτό που έγραφε ο Κλοντ Λέβι-Στρος ότι «η έννοια της ανθρωπότητας, περιέχουσας, χωρίς διάκριση φυλής ή πολιτισμού, όλες τις μορφές του ανθρώπινου είδους, εμφανίστηκε πολύ αργά και η διάδοσή της υπήρξε περιορισμένη. Ακόμη κι εκεί που φαίνεται να έχει γνωρίσει το υψηλότερο επίπεδο ανάπτυξής της, δεν είναι καθόλου βέβαιο η πρόσφατη ιστορία το αποδεικνύει ότι έχει απαλλαγεί από διφορούμενα και οπισθοδρομήσεις».
Τα τελευταία χρόνια στα έργα του ο Finkielkraut αναφέρεται σε μια «ανησυχητική και αλλόκοτη αποθέωση» του νεωτερισμού που κυριαρχεί στις αναλύσεις μεταξύ φιλοσόφων και διανοουμένων. Για τον Finkielkraut στη διάρκεια του 20ού αιώνα ο σεβασμός της αξιοπρέπειας του καθενός, μια δημοκρατική κατάκτηση, πολύτιμη και πολύ ευάλωτη, κινδύνευσε από τις προκαταλήψεις και την αγνωμοσύνη. Οι παλαιότερες κοινωνίες παρέμεναν αμετακίνητες και καταδίωκαν οτιδήποτε εκινείτο. Σήμερα τίποτε δεν είναι πιο απεχθές στην κοινωνία μας από την ακινησία ή τη διάρκεια, υποστηρίζει ο Finkielkraut. Η σημερινή κοινωνία υπάρχει φωτισμένη από τον μοναδικό και αιώνιο ήλιο των πολυμίντια. «Η τεχνική του καιρού μας υλοποίησε αυτό που για τον Σατωμπριάν δεν ήταν ακόμη παρά μια ανησυχητική υπόθεση. Και η ηθική μας χαιρέτισε αυτή τη νέα πραγματικότητα ως την πραγμάτωση του Ιδεώδους» σημειώνει ο γάλλος συγγραφέας (σελ. 167) και συνεχίζει περιγράφοντας τη θέση του πλανητικού ανθρώπου απέναντι στη βία.
Για τον Finkielkraut η βία γεννιέται από το γεγονός ότι οι άνθρωποι ανήκουν σε ιδιαίτερα σύνολα. Οσο για την εθνική εκκαθάριση είναι άμεση και φυσική συνέπεια της μικρής προσκόλλησης σε μια ιδιαίτερη πραγματικότητα. «Το κακό, με άλλα λόγια, γεννιέται από τις πατρίδες και τα πατρώνυμα. Το κακό είναι το νεκρό που κυριεύει το ζωντανό και η δικτατορία που ασκούν πάνω στα ονόματα τα επώνυμα» γράφει ο Finkielkraut (σελ. 168), για να καταλήξει στον επίλογό του ότι το αξίωμα «όλα είναι δυνατά» αποκάλυψε την καταστροφική του δύναμη στα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στο όνομα της οικουμενικής ανθρωπότητας, όπως και σε εκείνα που χρησίμευσαν για να δικαιολογηθεί η ιδέα μια ανώτερης ανθρωπότητας. Επιχειρώντας έναν αναστοχασμό, ο Finkielkraut καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα γεγονότα δεν ήταν επαρκώς συγκλονιστικά για να κλονίσουν τον σύγχρονο άνθρωπο.
«Η ηγεμονία του αισθήματος και η ήττα που δεν είναι πιθανώς παρά προσωρινή της ιδεολογίας δεν έθεσαν τέρμα στην κυριαρχία της μνησικακίας. Ματαιότητα του 20ού αιώνα;» διερωτάται ο γάλλος συγγραφέας.
