Την περίοδο 1988-1991 μια τριετία που συγκλόνισε τον κόσμο περιγράφουν σε αυτό το ογκώδες έργο ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ George Bush και ο σύμβουλός του σε θέματα εθνικής ασφάλειας Brent Scowcroft. Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης, η αποδέσμευση της Ανατολικής Ευρώπης από τον έλεγχο της Σοβιετικής Ενωσης, τα γεγονότα της πλατείας Τιανανμέν στο Πεκίνο και η Καταιγίδα της Ερήμου είναι μερικά από τα ζητήματα που απασχόλησαν τον Μπους κατά τη διάρκεια της προεδρικής θητείας του (1989-1993) και εξετάζονται διεξοδικά στις σελίδες αυτού του τόμου.
Βασικοί πρωταγωνιστές της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής της κρίσιμης περιόδου 1989-1991, οι δύο συγγραφείς καταθέτουν την προσωπική διήγησή τους για την τελευταία μεγάλη αντιπαράθεση του Ψυχρού Πολέμου η οποία οδήγησε στη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης. Ο καθένας εκ των δύο συγγραφέων δίνει τη δική του άποψη για τα γεγονότα και τις αποφάσεις, αναλογίζεται και ερμηνεύει τη σημασία τους. Οπως διευκρινίζουν οι δύο συγγραφείς η διήγησή τους αντιπροσωπεύει τη «γενική εικόνα», όχι την απόλυτη ιστορική αλήθεια.
Ο κόσμος τον οποίο συνάντησαν οι δύο συγγραφείς το 1989 ήταν «ο γνωστός διπολικός κόσμος της αντιπαλότητας των υπερδυνάμεων, αν και όχι πλέον της πλήρους αντιπαράθεσης». Τα δύο επόμενα χρόνια η Ανατολική Ευρώπη αποτίναξε τη σοβιετική κυριαρχία, η Γερμανία ενώθηκε και η Σοβιετική Ενωση διαλύθηκε.
Σκιαγραφώντας την αμερικανική εξωτερική πολιτική εκείνης της περιόδου οι Μπους και Σκόουκροφτ υπογραμμίζουν ότι χαρακτηριζόταν από ενθάρρυνση, καθοδήγηση και χειρισμό της αλλαγής χωρίς να προκαλείται αντίδραση και καταστολή. Από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία του βιβλίου είναι οι περιγραφές που καταθέτει ο Τζορτζ Μπους για το πρόσωπο του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. «Διαισθανόμουν ότι η επιθυμία του να αλλάξει τη Σοβιετική Ενωση και τις σχέσεις μεταξύ των υπερδυνάμεων ήταν ειλικρινής. Ο Γκορμπατσόφ ήταν και είναι ένας πολύ υπερήφανος Ρώσος. Διαθέτει πεποιθήσεις. Πίστευα ότι ήταν τέτοια η δέσμευσή του να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις στη χώρα του και στην εξωτερική πολιτική της που δεν μπορούσε και δεν ήθελε να εγκαταλείψει την επανάσταση που είχε ξεκινήσει».
Ο Μπους διευκρινίζει ότι ποτέ δεν συμφώνησε με τις απόψεις κάποιων αμερικανών σοβιετολόγων ότι ο Γκορμπατσόφ θα δοκίμαζε τις ΗΠΑ με κάποια πρόκληση για να διαπιστώσει με ποιο τρόπο θα αντιδρούσε η νέα αμερικανική κυβέρνηση. «Πίστευα όμως ότι μας παρακολουθούσε προσεκτικά για να δει αν θα στρεφόμασταν σε μια πιο αδιάλλακτη πολιτική γραμμή από εκείνη που είχε ακολουθήσει ο Ρίγκαν προς το τέλος της προεδρίας του» τονίζει ο Μπους. Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ φαίνεται να απολάμβανε την προσωπική επαφή του με τον Γκορμπατσόφ και το ομολογεί λέγοντας: «Πόσοι αμερικανοί πρόεδροι θα μπορούσαν να πουν κάτι τέτοιο για τον ηγέτη της Σοβιετικής Ενωσης; Θα μπορούσε να το πει αυτό ο Ρούζβελτ ή ο Τρούμαν για τον Στάλιν; Ή ο Κένεντι για τον Χρουστσόφ; Ο Γκορμπατσόφ και εγώ ανακαλύψαμε ότι μπορούσαμε να καθήσουμε σε ένα τραπέζι και να συζητήσουμε. Πίστευα ότι διαισθανόμουν τις διαθέσεις του».
Κάπως έτσι φαίνεται ότι τελικά η ευθύνη και η ειλικρίνεια των δύο ηγετών των ΗΠΑ και της τότε Σοβιετικής Ενωσης αντικατέστησαν την ασυνείδητη καχυποψία του παρελθόντος. Αυτό ήταν κάτι τελείως αντίθετο από τις σκοτεινές δεκαετίες του Ψυχρού Πολέμου. Επρόκειτο για μια ουσιαστική αλλαγή στις σχέσεις των υπερδυνάμεων όπως τις είχαμε μάθει τα προηγούμενα 50 χρόνια κατά τη διάρκεια των οποίων η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ προσδιοριζόταν σε μεγάλο βαθμό από την αμερικανοσοβιετική αντιπαράθεση.
Δίνοντας το στίγμα της κυβέρνησής του ο Μπους υπογραμμίζει ότι αυτή πέτυχε έναν εθνικό στόχο τον οποίο επιδίωκαν οι ΗΠΑ «από τις αρχές της δεκαετίας του ’50, για τον οποίο πολλοί αμερικανοί πατριώτες είχαν δώσει τη ζωή τους και ο οποίος είχε έρθει κοντύτερα κατά τη διάρκεια της θητείας του Ρόναλντ Ρίγκαν με την απελευθέρωση της Ανατολικής Ευρώπης και τον τερματισμό της θανάσιμης απειλής κατά των Ηνωμένων Πολιτειών».
Το βιβλίο των Τζορτζ Μπους και Μπρεντ Σκόουκροφτ περιγράφει διεξοδικά τον ρόλο των ΗΠΑ στη διαμόρφωση της τελικής έκβασης μερικών από τα σημαντικότερα γεγονότα της τριετίας 1988-1991. Αποτελεί μια σημαντική πολιτική και ιστορική μαρτυρία.
Πρόκειται για ένα βιβλίο που θα επιτρέψει στον έλληνα αναγνώστη να διαμορφώσει μια καθαρή εικόνα του ρόλου των ΗΠΑ στη διεθνή σκηνή. Προσφέρει χρήσιμα στοιχεία για τη στάση των ΗΠΑ σε ζητήματα που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Ελλάδα.
Ο κ. Σωτήρης Ντάλης είναι διεθνολόγος, επιστημονικός συνεργάτης του Τομέα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
