ΦΙΛΙΠ ΝΤΙΚ

Η έλξη της καταστροφής

Τι είναι αυτό που κάνει ένα συγγραφέα πασίγνωστο; Σίγουρα όχι η μεγάλη παραγωγή, θα απαντούσαμε αν κρίναμε από τη φήμη του Φίλιπ Ντικ. Υπερπαραγωγικός όσο λίγοι (με 36 μυθιστορήματα και πέντε συλλογές διηγημάτων), με παρουσία μισού αιώνα στα αμερικανικά γράμματα, ο Φίλιπ Ντικ παραμένει ο γνωστός-άγνωστος της επιστημονικής φαντασίας. Γνωστός στους φίλους του είδους και άγνωστος στο ευρύ κοινό, που ίσως αγνοεί ότι οι ταινίες Μπλέιντ Ράνερ και Ολική επαναφορά αποτελούν κινηματογραφικές μεταφορές μυθιστορημάτων του. Στην περίπτωση του Ντικ υπάρχει ένα παράδοξο: ενώ έχει πολιτογραφηθεί συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας, έχει γράψει και πολύ αξιόλογα έργα ρεαλιστικής λογοτεχνίας. Στο Πριν από το τέλος του κόσμου μάλιστα ειρωνεύεται εκείνους που επικοινωνούν με τηλεπάθεια για να μεταδώσουν διασυμπαντικά μηνύματα, αναμένοντας την καταστροφή του πλανήτη. Αντί να δημιουργήσει τον δικό του κόσμο και τη δική του ιστορική στιγμή, αρκείται στην καταγραφή της αμερικανικής πραγματικότητας μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Σκιαγραφεί τον κόσμο της αφθονίας ­ αν όχι της απληστίας ­ όπου η απόκτηση αγαθών δεν καλύπτει πραγματικές ανάγκες αλλά ψυχολογικές. Ο Φίλιπ Ντικ μας μεταφέρει στην Καλιφόρνια τον Απρίλιο του 1959 και χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της εναλλαγής του αφηγητή μας παρουσιάζει το δράμα μιας οικογένειας που καταστρέφεται από τα καπρίτσια της κακομαθημένης μητέρας.

Ο Φίλιπ Κ. Ντικ γεννήθηκε στο Σικάγο στις 16 Δεκεμβρίου 1928. Η πρώτη ατυχία της ζωής του ήταν ο θάνατος της δίδυμης αδελφής του, λόγω πλημμελούς ιατρικής περίθαλψης, που οφειλόταν στα οικονομικά προβλήματα της οικογένειάς του. Οταν ήταν τεσσάρων ετών οι γονείς του πήραν διαζύγιο και ο Φίλιπ υποχρεώθηκε σε μετακομίσεις στο Μπέρκλεϊ, μετά στην Ουάσιγκτον και πάλι πίσω στο Μπέρκλεϊ. Από τη νηπιακή ηλικία λοιπόν o Ντικ είχε τα ερεθίσματα για τα θέματα που θα τον απασχολούσαν αργότερα: τόσο η κοινωνική αδικία όσο και οι σχέσεις μεταξύ αδελφών και η διάλυση γάμων θα επαναληφθούν σε αρκετά βιβλία (στο Πριν από το τέλος του κόσμου δύο αδέλφια, ένας άνδρας και μια γυναίκα που έχουν κλείσει τα 30 βρίσκονται στο επίκεντρο της αφήγησης).

Από μικρή ηλικία ο Ντικ διάβαζε φανατικά τα περιοδικά επιστημονικής φαντασίας Astounding και Unknown και προτού τελειώσει το σχολείο άρχισε να γράφει διηγήματα. Εκανε τον πρώτο του γάμο στα πρώτα μετεφηβικά χρόνια και βρήκε μια θέση πωλητή σε δισκοπωλείο. Δημοσίευσε την πρώτη, «εξόδοις του συγγραφέως», ιστορία του σε ηλικία 24 ετών με τίτλο The Little Movement και πολύ γρήγορα κατάλαβε ότι θα μπορούσε να κερδίζει χρήματα με πλήρη απασχόληση ως συγγραφέας. Η τεχνητή νοημοσύνη και η καταστροφή του πλανήτη κυριάρχησαν στις αφηγήσεις του, συχνά με ήρωες παιδιά ή ανθρώπους χαμηλής αντίληψης. Η δεκαετία του ’60 υπήρξε πάρα πολύ παραγωγική (έγραψε 18 μυθιστορήματα και 20 διηγήματα). Τότε παρουσίασε το αριστούργημά του Ο άνθρωπος στο ψηλό κάστρο (εκδόσεις Εξάντας), το οποίο του εξασφάλισε το βραβείο Hugo 1963. Ηταν η εποχή που άρχισε να παίρνει μεγάλες δόσεις ψυχοφαρμάκων και απαγορευμένων ουσιών, νυμφεύτηκε μια γυναίκα που έπασχε από σχιζοφρένεια (ένας γάμος που δεν διήρκεσε) και μετέτρεψε το σπίτι του σε στέκι τοξικομανών.

Τα τρία πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’70 ο Φίλιπ Ντικ έχασε την έμπνευσή του και δεν έγραψε τίποτε. Αρχισε να αναπτύσσει παρανοϊκές σκέψεις και κυρίως να νιώθει έντονα την απειλή των μηχανισμών της εξουσίας στη ζωή του. Σχετικά με κάποια διάρρηξη της κατοικίας του ισχυρίστηκε ότι έγινε από τη CIA, γεγονός το οποίο συσχέτισε με την πρόταση του FBI να συνεργαστεί ως πληροφοριοδότης στο Μεξικό. Το 1974 έζησε μια μεταφυσική εμπειρία, μια μυστικιστική αποκάλυψη του θείου, η οποία χαρακτήρισε το υπόλοιπο του έργου του. Τότε ξεκίνησε να γράφει ­ παράλληλα με τα άλλα βιβλία του ­ το ημιτελές έργο Εξέγερσις, για το οποίο συνέταξε 8.000 σελίδες. Με ένα ακόμη διαζύγιο στην πλάτη του και διάφορες εφήμερες σχέσεις έγραψε τα τελευταία του διηγήματα (με ύστατο το Frozen Journey, που δημοσιεύτηκε στο «Playboy» το 1980). Ο Ντικ πέθανε το 1982 αφήνοντας ανέκδοτο το τελευταίο μέρος της τριλογίας του Valis και το τελευταίο του μυθιστόρημα The Owl of Daylight.

Από τις εκδόσεις Parsec κυκλοφόρησε στα ελληνικά το μυθιστόρημα Πριν από το τέλος του κόσμου (Confessions of a Crap Artist). Στο επίκεντρο της αφήγησης μια γυναίκα, η Φαίη, που με πολύ χαρακτηριστικό τρόπο επιλέγει τον σύζυγό της από τη μάρκα του ακριβού αυτοκινήτου που οδηγεί. Είναι το είδος του θηλυκού που χρησιμοποιεί τους πάντες για τα ικανοποιήσει τις πιο σημαντικές και τις πιο ανούσιες ανάγκες του. Πιέζει τον άντρα της να χτίσει μια εντυπωσιακή κατοικία, στην οποία φιλοξενεί και τον αλλοπαρμένο αδελφό της, που πιστεύει πως ο κόσμος θα καταστραφεί. Η Φαίη με την πρώτη ευκαιρία διαλέγει ένα όμορφο θύμα για να συνεχίσει τη ζωή της. Πέρα από τις αναγκαίες απλουστεύσεις του μύθου, έχουμε ένα πολύ ενδιαφέρον ψυχογράφημα και μια ικανοποιητική καταγραφή της εποχής.

Στα ελληνικά έχουν κυκλοφορήσει 23 βιβλία του Φίλιπ Ντικ. Από τις εκδόσεις Μέδουσα: Τριγυρίζοντας σε μικρό τόπο, Ουράνιο Μάτι, Οι παίκτες του τιτάνα, Οι φυλές του Αλφανου Φεγγαριού, Αντίστροφος κόσμος, Κόλπο Α.Ε., Τα ομοιώματα, Κυλήστε δάκρυά μου είπε ο αστυνόμος. Από τις εκδόσεις Λυχνάρι: Δόκτωρ Μπλάντμανεϋ ή πώς τα βγάλαμε πέρα μετά την καταστροφή, Ελεύθερη ραδιοφωνία Αλμπεμουθ, Τώρα περίμενε το χτες, Ο συντηρητής κεραμικών. Από τις εκδόσεις Παρά Πέντε κυκλοφορούν: Το ηλεκτρικό πρόβατο, Τα τρία στίγματα του Πάλμερ Ελντριτς, Ελπίζω να φτάσω σύντομα. Από τις εκδόσεις Σμίλη: Η θεϊκή εισβολή, Η μετεμψύχωση του Τίμοθυ Αρτσερ, Βάλις. Από τις εκδόσεις Alien: Ερευνα στο σκοτάδι, Εμείς οι Αρειανοί. Από τις εκδόσεις Εξάντας: Ο άνθρωπος στο ψηλό κάστρο, Ούλμπικ. Εκδόσεις Απόπειρα: Οχι από το εξώφυλλό του.