Τον Φεβρουάριο 1998 ψηφίστηκε στην Ολομέλεια της Βουλής ο νέος Οργανισμός του Υπουργείου Εξωτερικών. Το νέο οργανωτικό πλαίσιο δομής και λειτουργίας του ΥΠΕΞ έρχεται να αντικαταστήσει εκείνο του 1976, επιχειρώντας μια ριζοσπαστική μεταρρύθμιση.
Τον Ιούλιο του 1996, με εντολή του υπουργού Εξωτερικών Θεόδωρου Πάγκαλου, συγκροτήθηκε επιτροπή σύνταξης του Οργανισμού του Υπουργείου Εξωτερικών, η οποία προώθησε ορισμένες σημαντικές καινοτομίες, όπως το νέο συγκριτικό σύστημα προαγωγής των διπλωματικών υπαλλήλων καθώς επίσης και το νέο σύστημα συλλογικής επιθεώρησης των διπλωματικών υπαλλήλων.
Το πρόβλημα της στρατηγικής και της ανάλυσης των νέων δεδομένων στη διεθνή σκηνή επιχειρεί να επιλύσει ο νέος Οργανισμός του ΥΠΕΞ με τρεις πρωτοποριακές καινοτομίες: Το Κέντρο Ανάλυσης και Σχεδιασμού, τη Μονάδα Διαχείρισης Κρίσεων και το Συμβούλιο Πολιτικών Υποθέσεων.
Το Κέντρο Ανάλυσης και Σχεδιασμού αποτελεί αυτόνομη ερευνητική μονάδα με αρμοδιότητες την επεξεργασία θεμάτων εξωτερικής πολιτικής και διεθνών σχέσεων σε όλους τους τομείς, με σκοπό τη διαμόρφωση προβλέψεων και την υποβολή προτάσεων πολιτικής και διπλωματικής τακτικής. Το Κέντρο θα έχει αποκλειστικό έργο: «την εκπόνηση αναλυτικών σχεδίων περί των μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων στόχων της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής και τη διατύπωση εισηγήσεων περί εναλλακτικών μεθόδων στήριξης και εφαρμογής της εν λόγω πολιτικής».
Επίσης, η μελέτη και επεξεργασία ειδικών θεμάτων, η επεξεργασία σχεδίων αντιμετώπισης κρίσεων και η παρακολούθηση και στήριξη των εργασιών της Διαρκούς Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εξωτερικών και Αμυνας, καθώς και της Διαρκούς Ειδικής Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων αποτελούν μέρος του έργου που αναλαμβάνει το Κέντρο Ανάλυσης και Σχεδιασμού.
Η Μόνιμη Μονάδα Διαχείρισης Κρίσεων στελεχώνεται από τον προϊστάμενο του Κέντρου Ανάλυσης και Σχεδιασμού, υπαλλήλους του διπλωματικού κλάδου και εκπρόσωπό τους των υπουργείων Εθνικής Αμυνας, Εθνικής Οικονομίας, Δημόσιας Τάξης, Τύπου και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφορικών. Εργο της Μονάδας είναι η διαμόρφωση διαδικασιών και η περιοδική διεξαγωγή ασκήσεων για την αντιμετώπιση διαφόρων μορφών κρίσεων, σύμφωνα με τις προβλέψεις και τις αναλύσεις του Κέντρου Ανάλυσης και Σχεδιασμού.
Οσον αφορά το Συμβούλιο Πολιτικών Υποθέσεων, αυτό θα ασχολείται με γενικότερα θέματα αρμοδιότητας του υπουργείου Εξωτερικών που άπτονται της παρακολούθησης και του καθορισμού της πολιτικής.
Με τις σημαντικές αλλαγές στη δομή του υπουργείου Εξωτερικών δημιουργούνται νέες διευθύνσεις, ώστε να αντιμετωπίζονται ουσιαστικότερα προβλήματα του διεθνούς χώρου που δημιουργήθηκαν τα τελευταία χρόνια. Επίσης, επιμερίστηκαν και εξειδικεύθηκαν διευθύνσεις που ασχολούνται με θέματα ειδικού ελληνικού ενδιαφέροντος.
Οι συντάκτες της μελέτης Το Σύστημα της Ελληνικής Εξωτερικής Πολιτικής. Η Θεσμική Διάσταση (Στοφορόπουλος και Μακρυδημήτρης) συμμετείχαν στην επιτροπή σύνταξης του νέου Οργανισμού και, όπως σημειώνει ο υφυπουργός Εξωτερικών Γ. Κρανιδιώτης, τα πορίσματα αυτού του πονήματος αποτέλεσαν σημαντική πηγή έμπνευσης και ιδεών.
Στο πρώτο μέρος του βιβλίου οι Στοφορόπουλος και Μακρυδημήτρης αξιολογούν το σύστημα της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας. Πιο συγκεκριμένα, τις βασικές μεταβλητές και τις παραμέτρους που φαίνεται να επενεργούν προσδιοριστικά στο σύστημα της εξωτερικής πολιτικής όλων των χωρών, καθώς και τις αδυναμίες του συστήματος, όπως είναι:
«Η περιορισμένη σχεδιαστική και αναλυτική ικανότητα μακροσκοπικού χαρακτήρα. Ο χαμηλός βαθμός στρατηγικού σχεδιασμού και προσανατολισμού. Η έλλειψη της απαραίτητης λειτουργικής συνοχής και συντονισμού μεταξύ των διαφόρων παραγόντων και επιπέδων που εμπλέκονται στη σχεδίαση και την εφαρμογή της εξωτερικής πολιτικής. Και η πληθώρα γραφειοκρατικών διαδικασιών σε όλα σχεδόν τα επίπεδα».
Στο δεύτερο μέρος αναλύεται ο σχεδιασμός και ο συντονισμός της εξωτερικής πολιτικής στο κυβερνητικό και στο κοινοβουλευτικό έργο, ενώ αξιολογούνται οι προτάσεις των ελληνικών κομμάτων για το Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής.
Τέλος, στο τρίτο μέρος οι δύο συγγραφείς ασχολούνται με τα κριτήρια στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής, την (αναδι-)οργάνωση και τη διοίκηση της Κεντρικής Υπηρεσίας, τη στελέχωση και τη λειτουργία της Διπλωματικής Υπηρεσίας.
Στις 338 σελίδες του έργου ο πρέσβης ε.τ. Θ. Στοφορόπουλος και ο αναναπληρωτής καθηγητής Αντ. Μακρυδημήτρης επιχειρούν μια πρώτη, προκαταρκτική, διατύπωση ορισμένων σκέψεων, παρατηρήσεων και προτάσεων σχετικά με τους μηχανισμούς και τις διαδικασίες οργάνωσης και λειτουργίας του συστήματος της εξωτερικής πολιτικής της χώρας. Πρόκειται για μια πρώτη σύνθεση αξιολογικών παρατηρήσεων για το «σύστημα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής». Είναι βέβαιο ότι θα τροφοδοτήσει τον προβληματισμό και θα οδηγήσει σε μια νέα ανάγνωση των θεσμικών μηχανισμών και διαδικασιών.
Ο κ. Σωτήρης Ντάλης είναι πολιτικός επιστήμων – διεθνολόγος, επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Αθηνών.
