H Tουρκία είναι μια χώρα αινιγματική, πολύπλοκη, απρόοπτη. Δεν είναι εύκολο να την προσεγγίσει κανείς με δυτικά μέτρα, ούτε να την ερμηνεύσει επιστρατεύοντας απλοϊκές, μανιχαϊστικές διαζεύξεις. Μεγάλης αξίας «γεωπολιτικό οικόπεδο», παίζει, ως εκ της θέσεώς της, σημαντικό ρόλο στη διεθνή σκακιέρα.
Προσφέρει στρατηγικό βάθος στη Μέση Ανατολή (γεωγραφικό, στρατιωτικό, πολιτικοοικονομικό), λειτουργεί σαν μαξιλάρι ασφαλείας έναντι των κινδύνων που έχουν αναπτυχθεί περιμετρικά αυτής, συγκρατεί προσφυγικά και μεταναστευτικά ρεύματα ώστε να μην κατακλύσουν τη Γηραιά Ηπειρο, είναι εν δυνάμει κόμβος μεταφοράς ενέργειας (φυσικού αερίου), διαθέτει πολιτικά, οικονομικά, θρησκευτικά ερείσματα σε πολλές χώρες, γειτονικές της και μη, περιορίζει την επιρροή Ιράν και Ρωσίας στην περιοχή και κυρίως είναι μια υπολογίσιμη και ετοιμοπόλεμη στρατιωτική δύναμη. Και με τον Ερντογάν επικεφαλής, ακολουθεί έναν δρόμο που την απομακρύνει από την κληρονομιά του Κεμάλ, την κοσμική και απαγκιστρωμένη από το οθωμανικό παρελθόν κληρονομιά του θεμελιωτή της σύγχρονης Τουρκίας, και την κατευθύνει προς μια βαθιά συντηρητική διαδικασία ισλαμοποίησης.
Το βιβλίο του Κωνσταντίνου Φίλη, διευθυντή Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, που κυκλοφορεί από τη σειρά «Μικρές Εισαγωγές» των εκδόσεων Παπαδόπουλος, έρχεται να φωτίσει μετά λόγου γνώσεως μια χώρα σε συνεχή μετασχηματισμό, να σκιαγραφήσει τη νέα της ταυτότητα η οποία αναδύεται μέσα από αυτόν, αλλά και να καταδείξει τις προεκτάσεις αυτού του μετασχηματισμού στο μέλλον. Ευθύβολο, εύληπτο και συμπυκνωμένο, ανατρέχει στα σημαντικότερα γεγονότα που διαμόρφωσαν την πορεία της σύγχρονης Τουρκίας, παρακολουθεί την πολιτική διαδρομή του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν από την ίδρυσή του, το 2001, ως σήμερα, καθώς και την προσωπική πολιτική εξέλιξη του ηγέτη του. Εξετάζει το περίφημο «οικονομικό θαύμα» που έζησε η χώρα κατά την περίοδο της διακυβέρνησής του, ένα θαύμα που παρότι έχει ορατά ξεθωριάσει, εξακολουθεί να συγκινεί τη μεγαλύτερη μερίδα των τούρκων ψηφοφόρων, αφού έβγαλε από το οικονομικό και κοινωνικό περιθώριο σημαντική μερίδα της κοινωνίας.
Ο συγγραφέας αναλύει την τρέχουσα κατάσταση στο εσωτερικό της Τουρκίας, εμβαθύνοντας στις «τρεις συγκρούσεις», τις αποφασιστικές για το πολιτικό μέλλον του Ερντογάν –συγκρούσεις με το κοσμικό κατεστημένο, με το τάγμα Γκιουλέν και με τους Κούρδους –και εξηγεί τις κύριες ομαδοποιήσεις του τουρκικού πληθυσμού βάσει των χαρακτηριστικών αυτοπροσδιορισμού. Τέλος, ανατέμνει τη σχέση της σημερινής Τουρκίας με τη Δύση (σχέση βαθιάς αμφισβήτησης από το 2013 και εντεύθεν), αξιολογώντας παράλληλα τη θέση της Τουρκίας στον μουσουλμανικό και αραβικό κόσμο, αλλά και τη δυναμική των σχέσεών της με την Ελλάδα και τους κινδύνους που ενδέχεται να προκύψουν για τη χώρα μας αν η Αγκυρα προκρίνει μια πολιτική επίδειξης ισχύος και εντυπωσιασμού, συντηρώντας πεδία έντασης ώστε να δίνει στο εγχώριο κοινό την εικόνα του ισχυρού που υπερασπίζεται τα συμφέροντά του.
Οι διαπιστώσεις του Κωνσταντίνου Φίλη δεν έχουν χαρακτήρα οριστικό, αλλά συλλαμβάνουν με τον πιο διαυγή τρόπο τον πολύπλοκο και ρευστό χαρακτήρα της γείτονος. Η παντοδυναμία του Ερντογάν, επισφραγισμένη με τη δημιουργία «ενός προεδρικού συστήματος χωρίς στοιχειώδη διάκριση των εξουσιών και θεσμικά αντίβαρα, με ποδηγέτηση του Κοινοβουλίου και μόνη δημοκρατική επίφαση τις εκλογές», όπως γράφει, στηριγμένη σε έναν «ισλαμοεθνικιστικό λόγο συνοδευόμενο από έντονη αντιδυτική και αντισιωνιστική ρητορική», ενδέχεται να έχει πήλινα πόδια. Ο χρόνος θα δείξει πού θα κατασταλάξει η σημερινή Τουρκία, αν θα μπορέσει να αντεπεξέλθει των πολλαπλών μετώπων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, αν θα αποκαταστήσει τις οικονομικές αρρυθμίες της. Το βιβλίο του Κωνσταντίνου Φίλη δεν προβαίνει σε εύκολες προβλέψεις, ούτε αρέσκεται σε ευφάνταστα σενάρια. Προκρίνοντας τον δρόμο της τεκμηρίωσης και της ανάλυσης, μας αποκαλύπτει με τον πιο γλαφυρό και συγκροτημένο τρόπο την αντιφατική, ανησυχητική, αλλά και άκρως ενδιαφέρουσα ερντογανική Τουρκία.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ