Τζέιμι Ολιβερ: «Στην κουζίνα το πέντε είναι ο μαγικός αριθμός»

«Το Σάββατο ή την Κυριακή μού αρέσει να ετοιμάζω ένα σπέσιαλ δείπνο για την οικογένειά μου. Λατρεύουμε το ψητό στον φούρνο στο νοικοκυριό μας. Η Τζουλς, μάλιστα, πάντα με βάζει να παρασκευάζω έξτρα ποσότητα σάλτσας. Μοιραζόμαστε το μαγείρεμα στο σπίτι». Στη διάρκεια της συνέντευξής του στο ΒΗΜΑgazino, o Τζέιμι Ολίβερ, ο βρετανός σεφ που κατάφερε να γίνει παγκόσμιος απλοποιώντας τη μαγειρική τέχνη και φορώντας μπλουτζίν αντί για σκούφο, θα κάνει πολλές αναφορές στην οικογένειά του: στην αγαπημένη του σύζυγο Τζουλς, τον εφηβικό του έρωτα με τον οποίο μετρά 18 χρόνια ευτυχισμένου έγγαμου βίου, και στα πέντε παιδιά τους, τη 16χρονη Πόπι, τη 15χρονη Ντέιζι, την 9χρονη Πέταλ, τον 8χρονο Μπάντι και τον δύο ετών Ρίβερ.

Η στροφή στην οικογένεια, στους δικούς του ανθρώπους, φαντάζει μια απόλυτα φυσική επιλογή. Αλλωστε το 2018 ήταν αναμφισβήτητα μια δύσκολη χρόνια για αυτό το λαϊκό αγόρι από το Εσεξ που κατάφερε να αναδειχθεί σε ποπ είδωλο της μαγειρικής. Ο ίδιος ευθαρσώς παραδέχθηκε ότι πάνω από το 40% των επιχειρηματικών του σχεδίων απέτυχε, με εκείνον να χάνει το ποσό των 90 εκατ. στερλινών την τελευταία τετραετία. Συνοπτικά, το 2015 έβαλε λουκέτο η αλυσίδα ντελικατέσεν Recipease που δημιούργησε, το 2017 την ίδια τύχη είχε και το τελευταίο από τα τέσσερα εστιατόρια Union Jacks που έφεραν την υπογραφή του –σέρβιραν κλασικές βρετανικές συνταγές όπως fish and chips –και τέλος το περιοδικό μαγειρικής «Jamie» που εξέδιδε σταμάτησε την κυκλοφορία του έπειτα από δέκα χρόνια λειτουργίας.

Τίποτε όμως δεν μπορεί να συγκριθεί με τον Αρμαγεδδώνα που του χτύπησε την πόρτα το 2018. Τι κι αν τον Δεκέμβριο του 2017 έβαλε 3 εκατ. λίρες από την τσέπη του προκείμενου να διατηρήσει την αλυσίδα του Jamie’s Italian στη Βρετανία ακέραιη; Εναν μήνα αργότερα, το φοβερό παιδί της αγγλικής γαστρονομίας ανακοίνωσε ότι θα κλείσει 12 από τα 37 υποκαταστήματα της αλυσίδας στο Ηνωμένο Βασίλειο, στο πλαίσιο συμφωνίας που έκανε με τους πιστωτές του, προκειμένουνα μην αποσύρουν τα κεφάλαιάτους.

Οι ωραίοι έχουν χρέη

Αλλωστε, η αλήθεια των αριθμών ήταν αμείλικτη. Σειράνομικών εγγράφων που ήρθαν στη δημοσιότητα αποκάλυψαν ότι τα Jamie’s Italian είχαν συνολικά χρέη ύψους 71,5 εκατ. λιρών. Τα 41,3 εκατ. αντιστοιχούν σε φόρους, ενοίκια, προμηθευτές και άλλους πιστωτές, ενώ το υπόλοιπό ποσό αφορά δάνεια και υπεραναλήψεις. Τα χρέη προς τους εργαζομένους άγγιζαν τα 2,2 εκατ. λίρες. Την ίδια στιγμή, ο αξιαγάπητος Tζέιμι βρέθηκε κοντά στο να χάσει και τα δύο stakehouse εστιατόρια Barbecoa που είχε δημιουργήσει. Τελικά κατάφερε να σώσει το ένα, εκείνο κοντά στον καθεδρικό του Αγίου Παύλου, το οποίο εξαγόρασε τελευταία στιγμή μέσω νεοσυσταθείσης θυγατρικής.

Τι πήγε στραβά; Οι λόγοι είναι μάλλον πολλοί: ο υψηλός ανταγωνισμός, το επαπειλούμενο Βrexit, η αύξηση στις τιμές των ενοικίων και οι μάλλον μαξιμαλιστικές τάσεις του ιδίου, μια κατηγορία που ο ίδιος δεν αποδέχεται. Οπως και να έχει, το αποτέλεσμα είναι ένα: 800 άνθρωποι βρέθηκαν στον δρόμο. «Ηταν η χειρότερη περίοδος της ζωής μου» παραδέχεται ο ίδιος. «Προσπαθώ να σώσω την επιχείρηση, 2.000 θέσεις εργασίας». Τα πράγματα μοιάζουν να πηγαίνουν καλύτερα σήμερα. Ο ίδιος δεν δουλεύει πλέον τα Σαββατοκύριακα, περνάει δημιουργικό χρόνο με την οικογένειά του, κάθεται στον κήπο, ακούει το κελάηδισμα των πουλιών, μαγειρεύει, απολαμβάνει ένα ποτήρι καλό ουίσκι. «Επιστρέφω στο σπίτι και ο δύο ετών γιος μου μού ζητάει να του καθαρίσω ένα μήλο. Eίναι τόσο γλυκό. Δουλεύει, βοηθάει. Οταν οι καταστάσεις με κάνουν να υποφέρω, τα παιδιά μου είναι μια καταπληκτική θεραπεία» δήλωσε πρόσφατα σε συνέντευξή του στο «Woman’s Weekly». Τα πράγματα δεν πρέπει να κυλάνε και πολύ άσχημα στο σπιτικό των Ολιβερ, μια αρχοντική κατοικία στο αριστοκρατικό Χάμπστεντ, στο Βόρειο Λονδίνο, το οποίο τους στοίχισε το διόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 9 εκατ. λιρών. Μάλιστα, η σύζυγός του Τζουλς φρόντισε να μας «ξεναγήσει» σε αυτό τον περασμένο Δεκέμβριο, ποστάροντας φωτογραφίες από το εσωτερικό του στο Instagram, την ίδια στιγμή που ο σύζυγός της πάλευε να σώσει την αλυσίδα εστιατορίων του.

Η σπεσιαλιτέ της επιτυχίας

Πάντως ο 43χρονος σεφ μόνο για λύπηση δεν είναι. Πρόκειται για έναν αυτοδημιούργητο, χαρισματικό entrepreneur, ο οποίος απέκτησε μια περιουσία που αγγίζει τα 240 εκατ. λίρες. Για παράδειγμα, το 2016 εισέπραξε περίπου 7,3 εκατ. στερλίνες από πωλήσεις προϊόντων, «βάζοντας το όνομά του σε ένα τηγάνι ως εγγύηση της ποιότητάς του, κάτι σίγουρα πολύ πιο εύκολο από το να μας πείσει να φάμε σε κάποιο από τα εστιατόριά του μια κρύα νύχτα», έγραψε δηκτικά ο «Ιndependent». Γιατί αν εξαιρέσεις την αλυσίδα Jamie’s Italian στη Βρετανία, το brand name Tζέιμι Ολιβερ παραμένει σωστό χρυσωρυχείο –βιβλία, τηλεοπτικές εκπομπές, διαφημίσεις. Το 2016υπέγραψε 19 συνεργασίες franchise για επέκταση σε 26 χώρες, αυξάνοντας έτσι τον αριθμό των εστιατορίων που φέρουν την υπογραφή του εκτός Γηραιάς Αλβιώνας.Αλλωστε το βιβλίο του «5 Ingredients –Quick & Easy Food» (εκδ. Michael Joseph) ήταν το πιο ευπώλητο βιβλίο για το 2017 στο Ηνωμένο Βασίλειο και η ομώνυμη εκπομπή «πουλήθηκε» σε πάνω από 120 χώρες (στην Ελλάδα προβάλλεται από συνδρομητικές πλατφόρμες).Η πρόσφατη κυκλοφορία του βιβλίου στα ελληνικά υπό τον τίτλο «5 υλικά –Γρήγορες & εύκολες συνταγές» από τις εκδόσεις Ψυχογιός ήταν άλλωστε και η αφορμή για τη δική μας κουβέντα.

Το βιβλίο, το οποίο φιλοξενεί 130 συνταγές με απλά υλικά που ο καθένας μπορεί να έχει στο ψυγείο του, παραμένει πιστό στη φιλοσοφία του Τζέιμι Ολιβερ. Αυτή που πρεσβεύει ότι η μαγειρική τέχνη είναι διασκέδαση, ακριβώς γιατί είναι απλή, για ανθρώπους της διπλανής πόρτας που έχουν μόλις μισή ώρα προκειμένου να ετοιμάσουν το μεσημεριανό τους. «Βλέπω τη μαγειρική ως μια βασική δεξιότητα στη ζωή. Σου επιτρέπει να θρέψεις τον εαυτό σου και την οικογένειά σου με καλά, υγιεινά γεύματα και να γνωρίζεις ακριβώς τι είναι αυτό που τρως. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που είμαι τόσο ενθουσιασμένος με αυτό το βιβλίο. Απευθύνεται σε ανθρώπους που είναι ήδη καλοί μάγειρες, αλλά την ίδια στιγμή και σε ανθρώπους που δεν μαγειρεύουν.

Το να μπορείς να απομνημονεύσεις στο κεφάλι σου τα υλικά που θα χρειαστείς για το δείπνο κάνει αμέσως το μαγείρεμα πιο προσιτό. Ελπίζω να σπάσει αυτά τα εμπόδια και να βάλει περισσότερους ανθρώπους στην κουζίνα» αναφέρει όταν τον ρωτώ σχετικά. Οσο για τα πέντε υλικά; «Για εμένα το πέντε είναι ο μαγικός αριθμός» απαντά ενθουσιασμένος. «Οταν δοκίμασα συνταγές με τρία ή τέσσερα υλικά, σίγουρα ήταν απίστευτα εύκολες, αλλά το αποτέλεσμα είναι ότι δεν απέδιδαν τον συνδυασμό γεύσης και υφής που κυνηγούσα. Tα πέντε υλικά επιτρέπουν μια ισορροπία ανάμεσα στην απλότητα και στη νοστιμιά». Απλότητα και ευκολία. Αυτό ήταν το μυστικό του λαϊκού παιδιού με το ελαφρύ ψεύδισμα που πάσχει από δυσλεξία και κατάφερε να διαβάσει το πρώτο μυθιστόρημα στη ζωή του στα 38 του χρόνια. Ετσι μπήκε με ορμή στους τηλεοπτικούς δέκτες και κατάφερε να κερδίσει ακόμη και εκείνους που δεν ενδιαφέρονταν διόλου για τη μαγειρική. Γιατί ανακάτευε τις κατσαρόλες ακούγοντας ροκ μουσική, γιατί μιλώντας για φαγητόέκανε σχόλια για τη φιλία και τον έρωτα, γιατί δεν έκοβε τις πιπεριές του στυλιζαρισμένα, γιατί δεν τον ενδιέφερε αν στην κουζίνα του γινόταν ανάστα ο Κύριος και το αλεύρι έπεφτε στο πάτωμα και κυρίως γιατί έκανε τα πάντα να μοιάζουν τόσο εύκολα, απλά και διασκεδαστικά, σαν η μαγειρική τέχνη να ήταν μία τεράστια παιδική χαρά.

«Θυμάστε την πρώτη φορά που βρεθήκατε στην κουζίνα;» τον ρωτώ. «Μεγάλωσα γύρω από το φαγητό και μόλις έφτασα σε ηλικία που θα μπορούσα να βοηθήσω στην κουζίνα τής παμπ των γονιών μου, ο πατέρας μου με έβαλε στη δουλειά. Ποτέ δεν πίστευε στο χαρτζιλίκι, τα χρήματα έπρεπε να τα κερδίσεις. Ετσι ξεκίνησα να ξεφλουδίζω λαχανικά από την ηλικία των περίπου έξι ή επτά ετών και βοήθησα και στο μαγείρεμα όχι πολύ αργότερα».

Από εκεί και πέρα η ιστορία είναι λίγο-πολύ γνωστή. Κάκιστος μαθητής, εγκατέλειψε το σχολείο στα 16 του και γράφτηκε σε σχολή μαγειρικής. To 1997 τον βρήκε να εργάζεται στο διάσημο ιταλικό εστιατόριο River Café στο Χάμερσμιθ του Δυτικού Λονδίνου.Εκεί τον ανακάλυψε τυχαία και ο τηλεοπτικός φακός στη διάρκεια του γυρίσματος ενός ντοκιμαντέρ για την ιστορία του εστιατορίου. Δύο χρόνια αργότερα ξεκίνησε να προβάλλεται η εκπομπή του «Ο γυμνός σεφ». Ο προβοκατόρικος τίτλος ουσιαστικά συνόψιζε τη βασική μαγειρική φιλοσοφία του: το φαγητό πρέπει «απογυμνώνεται» στα βασικά συστατικά του. Ο Τζέιμι Ολιβερ ήταν μόλις 24 ετών και έδειξε στους Βρετανούς μια διαφορετική κουζίνα, με μεσογειακές επιρροές και φρέσκα υγιεινά υλικά.

Σεφ µε συνείδηση

Δεν αρκέστηκε όµως σε αυτά. Σήµερα ο ευειδής σεφ είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένας ακόµη τηλεµάγειραςµε παγκόσµια φήµη, έχοντας αναδειχθεί σε έναν ακτιβιστή των διατροφικών ζητηµάτων. Το 2002, για παράδειγµα, δηµιούργησε το εστιατόριο Fifteen, το οποίο λειτουργεί µέχρι σήµερα. Συγκέντρωσε εκεί 15 άνεργους νεαρούς που ζούσαν µε κρατικά επιδόµατα και τους µετέτρεψε σε επαγγελµατίες σεφ. Στη συνέχεια αποπειράθηκε να πείσει τη µαθητιώσα νεολαία του Ηνωµένου Βασιλείου να γυρίσει την πλάτη στο πρόχειρο, ανθυγιεινό φαγητό σε µια προσπάθεια να αλλάξει τη νοοτροπία γύρω από τα σχολικά γεύµατα. Παρά τη σθεναρή αντίσταση αρκετών µαθητών αλλά και εργαζοµένων στο τµήµα σίτισης των σχολικών δοµών, η τότε κυβέρνηση του Τόνι Μπλερ δεσµεύτηκε να δαπανήσει 280 εκατ. λίρες για πιο υγιεινά σχολικά γεύµατα. Φυσικά, µάρτυρας όλων των προσπαθειών του ήταν πάντα η τηλεοπτική κάµερα, καθώς οι καµπάνιες του Τζέιµι αποτελούσαν το θέµα αντίστοιχων τηλεοπτικών ντοκιµαντέρ.

Το Αγιο Δισκοπότηρο του σηµερινού ακτιβισµού του; Η καταπολέµηση της παιδικής παχυσαρκίας. «Για εµένα το µάρκετινγκ του junk food, η ανεπαρκής διατροφική εκπαίδευση και η µη ρυθµισµένη ζάχαρη σε προϊόντα καθηµερινής κατανάλωσης είναι οι παράγοντες που βάζουν την υγεία των µελλοντικών γενεών σε ρίσκο» δηλώνει στο ΒΗΜΑgazino.Ιδιαίτερα ικανοποιηµένος µετά την απόφαση της βρετανικής κυβέρνησης να θεσπίσει ειδικό φόρο στα αναψυκτικά µε ζάχαρη, σήµερα προχωρεί σε µία ακόµη καµπάνια, ζητώντας την απαγόρευση διαφηµίσεων τροφίµων µε υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι, ζάχαρη ή λιπαρά µέχρι τις εννέα το βράδυ. Φυσικά η νέα πρωτοβουλία του έχει προκαλέσει πονοκεφάλους στα βρετανικά τηλεοπτικά δίκτυα και οι λόγοι είναι σαφείς: αν τελικά η πρωτοβουλία προχωρήσει, θα δουν σηµαντική µείωση των διαφηµιστικών εσόδων τους χωρίς, όπως υποστηρίζουν, να επέλθει κάποια σηµαντική αλλαγή, καθώς τα παιδιά βλέπουν τηλεόραση και µετά τις 9 το βράδυ.

Ο Τζέιµι Ολιβερ δεν δέχεται πυρά µόνο από αυτή την πλευρά. Την ίδια στιγµή, δεκάδες είναι εκείνοι που τον χαρακτηρίζουν ευαγγελιστή της υγιεινής διατροφής µε ανεδαφικές προτάσεις, υποστηρίζονταςότι η παχυσαρκία αποτελεί πρωτίστως ένα κοινωνικό πρόβληµα που σχετίζεται άµεσα µε το οικονοµικό εισόδηµα. «Μα γι’ αυτό ακριβώς αγωνίζοµαι» απαντά όταν τον ρωτώ σχετικά. «Θέλω να γίνει το υγιεινό φαγητό φθηνότερο. Αυτή τη στιγµή στο Ηνωµένο Βασίλειο οι προωθητικές ενέργειες και οι προσφορές των σουπερµάρκετ αφορούν ανθυγιεινά τρόφιµα, µε υψηλή περιεκτικότητα σε λίπη, αλάτι και ζάχαρη. Τι σόι επιλογή είναι αυτή;».

Ανάµεσα στους άσπονδους εχθρούς του συγκαταλέγεται και ο σκληρός τηλεοπτικός σεφ Γκόρντον Ράµσεϊ. «Είναι πολύ ωραίο να καυχιέσαι για τον φόρο ζάχαρης και τα σουπερµάρκετ. Τίποτε από αυτά, βέβαια, δεν λεγόταν όταν ήταν το πρόσωπο της αλυσίδας σουπερµάρκετ Sainsbury’s επί µία δεκαετία» δήλωνε παλαιότερα ο «κακός» του ριάλιτι µαγειρικής «Hell’s Kitchen» στάζοντας χολή για τον συνάδελφό του µε το αγγελικό πρόσωπο.

Ο «γυµνός σεφ» έχει µάλλον µάθει να µη δίνει σηµασία σε όλα αυτά. Τι θα συµβούλευε λοιπόν τον 20χρονο εαυτό του αν γύριζε τον χρόνο πίσω; «Οταν ξεκίνησα να µαγειρεύω στο London’s River Café ποτέ δεν ονειρεύτηκα ότι θα έβγαινα στην τηλεόραση, πόσω µάλλον όλα τα υπόλοιπα. Μου αρέσει να πιστεύω ότι έχω εµπνεύσει κάποιους ανθρώπους να µαγειρέψουν και να τραφούν καλύτερα» απαντά στο ΒΗΜΑgazino και συµπληρώνει: «Τώρα, όσον αναφορά τις εκστρατείες, αποτελούν όλο και πιο πολύ προτεραιότητά µου, καθώς έχουµε τεράστια παγκόσµια προβλήµατα και χρειάζεται να δουλέψουµε µαζί για να τα λύσουµε. Αλλά, σε τελική ανάλυση, ανέκαθεν προσπαθούσα απλώς να κάνω αυτό που µου φαινόταν σωστό, αυτό στο οποίο πίστευα. Ετσι, δεν νοµίζω ότι θα άλλαζα κάτι».

Πάτερ φαμίλιας

Προς το παρόν ο Ολιβερ διάγει έναν ήρεμο οικογενειακό βίο, σε ένα σπιτικό που μοιάζει να μην ησυχάζει ποτέ. Και είναι αναμενόμενο όταν μιλάμε για δύο πολυάσχολους ενηλίκους και πέντε παιδιά ηλικίας από 2 έως 16 ετών στον ίδιο χώρο. Οταν μάλιστα προκαλείται ηχορρύπανση από τα κουδουνίσματα των ειδοποιήσεων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στα κινητά των μεγαλύτερων τέκνων, η λύση που ακολουθείται είναι η άμεση κατάσχεση των συσκευών. Μάλιστα, η σύζυγός του, Τζουλς, η οποία ασχολείται με τη σχεδίαση ρούχων για παιδιά, σε πρόσφατη συνέντευξή της δήλωσε ότι η δική της δουλειά ως μαμάς είναι 10 φορές δυσκολότερη από τη δική του ως σεφ. Γιατί θεωρεί ότι μια συνάντηση του συμβίου της με την πρωθυπουργό δεν είναι δυσκολότερη από μια τυπική δική της ημέρα με τα παιδιά. Και μολονότι αποκαλεί το σπίτι «Κόλαση επί Γης», δεν αποκλείει το ενδεχόμενο απόκτησης ενός ακόμη απογόνου. Αλλωστε το ζευγάρι παραμένει ερωτευμένο, με τη 43χρονη Τζουλς να εκδηλώνει τα αισθήματά της και μέσω Ιnstagram, όπως για παράδειγμα στην επέτειο του γάμου τους ή όταν στο παρελθόν δημοσίευσε φωτογραφία από τα δεκάδες γράμματα που της έστελνε ο Τζέιμι όταν εκείνη ήταν 17 ετών και δούλευε για τρεις μήνες στο Τόκιο. Σε καθημερινή βάση λάμβανε και από ένα, μέσω ταχυδρομείου ή φαξ. Τζέιμι ο αισθηματίας…