Μιγκέλ Ντίας-Κανέλ: Ο εκλεκτός διάδοχος των Κάστρο

Είναι κάτω των 80 ετών, δεν λέγεται Κάστρο και ετοιμάζεται να αναλάβει την ηγεσία της Κούβας από τις 19 Απριλίου, όταν θα ολοκληρωθεί η ιστορική διαδικασία της διαδοχής στο νησί. Υποδειγματικός κομμουνιστής καριέρας, ο 57χρονος Μιγκέλ Ντίας-Κανέλ γεννήθηκε μετά την επανάσταση, και εκ των πραγμάτων η Κούβα θα γυρίσει μαζί του σελίδα, αν όπως όλα δείχνουν εκλεγεί στην προεδρία από την Εθνοσυνέλευση –αν και ο Ραούλ Κάστρο θα παραμείνει επικεφαλής του στρατού και του ΚΚΚ μέχρι το 2021.

Ο εκλεκτός διάδοχος των Κάστρο πέρασε τρεις δεκαετίες αναρρίχησης προς την κορυφή του Κομμουνιστικού Κόμματος και θεωρείται ιδανικός για να συνεχίσει τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησε ο 86χρονος μέντοράς του Ραούλ.

Θα είναι ο πρώτος κουβανός ηγέτης που γεννήθηκε μετά την επανάσταση του 1959 –και ίσως αποφασιστικής σημασίας για ορισμένους από τους ισχυρούς στρατηγούς -, ο πρώτος που δεν πολέμησε στην επανάσταση.

Ψηλός, καλοφτιαγμένος, ντυμένος πάντα με πολιτικά (συχνά με τζιν παντελόνι και τζάκετ), ο Ντίας-Κανέλ ξεχωρίζει στους διαδρόμους της εξουσίας της Αβάνας: έχει μια κάποια ομοιότητα με τον ηθοποιό Ρίτσαρντ Γκιρ, ακούει Μπιτλς και έχει υποστηρίξει μεγαλύτερη διαφάνεια στο Διαδίκτυο και έναν πιο κριτικό Τύπο.

Οι υποστηρικτές του λένε ότι «ξέρει να ακούει» και ότι είναι ένας άνθρωπος με απλά γούστα.

Παρότι συχνά παρουσιάζεται ως μετριοπαθής με ήρεμη διάθεση, ένα βίντεο από μια ιδιωτική συνάντηση με μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος που κυκλοφόρησε πέρυσι έδειξε μια άλλη πλευρά του –έναν αδίστακτο άνθρωπο με πολύ σκληρές απόψεις για τους κουβανούς αντιφρονούντες και τις ΗΠΑ.

Εχει αποφύγει τις συνεντεύξεις και μιλάει μόνο σε δημόσιες συναντήσεις, και σπάνια για την προσωπική του ζωή (είναι πατέρας δύο παιδιών από τον πρώτο γάμο του και ξαναπαντρεμένος με την Λιζ Κουέστα, πανεπιστημιακό που ειδικεύεται στον πολιτισμό της Κούβας).

Σπούδασε ηλεκτρονική μηχανική στην κεντρική επαρχία της Βίλα Κλάρα και έγινε καθηγητής Πανεπιστημίου προτού εργαστεί για το πανίσχυρο Κομμουνιστικό Κόμμα της Κούβας.

Το 1994 διορίστηκε επαρχιακός γραμματέας του κόμματος στη Βίλα Κλάρα, όπου οι ντόπιοι εντυπωσιάστηκαν επειδή τον έβλεπαν να μετακινείται με ποδήλατο, δείχνοντας μια απλότητα ασυνήθιστη μεταξύ των ηγετών του καθεστώτος.

Το 2003 μπήκε στο επίλεκτο 15μελές Πολιτικό Γραφείο, ένα ουσιαστικό βήμα για κάθε υποψήφιο για την εξουσία. Το 2009 ο Ραούλ Κάστρο, ο οποίος είχε κληρονομήσει την εξουσία από τον αδελφό του Φιντέλ τρία χρόνια νωρίτερα, τον διόρισε υπουργό Παιδείας. Στη συνέχεια, τον Μάρτιο του 2012, ο Ντίας-Κανέλ ανέλαβε μία από τις οκτώ θέσεις της αντιπροεδρίας και το 2013 διορίστηκε στο ισχυρό Συμβούλιο της Επικρατείας.

Και ενώ τα κομματικά διαπιστευτήρια του Ντίας-Κανέλ μπορεί να είναι άψογα, στους περισσότερους εξωτερικούς παρατηρητές φαίνεται να στερείται του χαρίσματος που θα χρειαζόταν για να κερδίσει αμέσως την υποστήριξη των απλών Κουβανών. Αν ο Ντίας-Κανέλ γίνει πρόεδρος σε λίγες ημέρες, όπως αναμένεται, δεν θα έχει την ίδια ηθική αυθεντία με την «ιστορική γενιά» των επαναστατών ηγετών. Θα πρέπει να εδραιώσει τη νομιμότητά του αντιμετωπίζοντας τις ανησυχίες των ψηφοφόρων και αυξάνοντας το βιοτικό τους επίπεδο. Το έργο θα είναι πιο δύσκολο σε μια εποχή που η βοήθεια από τη σύμμαχο Βενεζουέλα έχει μειωθεί, οι σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επιδεινωθεί και οι προσπάθειες εκσυγχρονισμού της οικονομίας έχουν συρρικνωθεί.

Και οι κουβανέζικες ένοπλες δυνάμεις θα παραμείνουν πανίσχυρες υπό τον Ραούλ: δεν ελέγχουν μόνο τα τανκς, τους στρατιώτες και τα αεροπλάνα του νησιού, αλλά και μεγάλο μέρος της οικονομίας. Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, ο στρατός ελέγχει τα δύο τρίτα των ιδιωτικοποιημένων επιχειρήσεων της χώρας, μεγάλα κομμάτια της τουριστικής βιομηχανίας και πάμπολλα ακίνητα, από εστιατόρια μέχρι βενζινάδικα.

Αν ο Ντίας-Κανέλ γίνει ηγέτης της Κούβας, ακόμη και οι πιο αισιόδοξοι υποστηρικτές του δεν περιμένουν να πετύχει μια ριζοσπαστικά διαφορετική πορεία για το νησί. «Θα κινηθεί προς την οικονομία της αγοράς; Θα έλεγα ναι» λέει ο πρώην αναλυτής πληροφοριών Λόπες Λέβι, του οποίου η μητέρα ήταν καθηγήτρια του Ντίας-Κανέλ στο πανεπιστήμιο. «Θα διαλύσει το μονοκομματικό σύστημα; Δεν το νομίζω. Ολοι γνωρίζουν ότι ένα πολιτικό άνοιγμα στο σημερινό πλαίσιο είναι αυτοκτονία».

Η ιδεολογική του αφοσίωση είναι δεδομένη. Αλλά το σοσιαλιστικό μοντέλο της Κούβας υφίσταται προσαρμογές προς το καπιταλιστικότερο από τη δεκαετία του ’90. Η καριέρα του Ντίας-Κανέλ απογειώθηκε στο πρώτο κύμα ανοίγματος προς την ιδιωτική πρωτοβουλία και ο ίδιος αφήνει να εννοηθεί ότι είναι υπέρ πιο περίπλοκων μεταρρυθμίσεων προκειμένου να αυξηθεί η παραγωγικότητα, να μειωθούν οι εισαγωγές και τελικά να καταργηθεί το μισητό σύστημα με το διπλό νόμισμα.