Η απόφαση του «Βήματος» να προσφέρει στο αναγνωστικό κοινό του την οκτάτομη Ιστορία της Φιλοσοφίας που επιμελούνται ο Ουμπέρτο Έκο και ο Ρικάρντο Φεντρίγκα αποτελεί άλλη μια σημαντική συμβολή του Οργανισμού στην γενικότερη παιδεία του τόπου. Απόδειξη: η ζήτηση υπερκάλυψε την προσφορά. Την ίδια στιγμή η προσφορά αυτή επαναφέρει στη μνήμη μας την προσωπικότητα ενός από τους σημαντικότερους ευρωπαίους, σύγχρονους homines universales, τον καθηγητή σημειολογίας, μελετητή της ευρωπαϊκής ιστορίας, κριτικό, δημοσιογράφο, άνθρωπο των ΜΜΕ, δάσκαλο και οπωσδήποτε έναν από τους σημαντικότερους και διασημότερους διανοούμενους και μυθιστοριογράφους του 20ου αιώνα. Χαρακτηρίστηκε ως ένας «tuttografo», ένας «παντογράφος». Κάποιοι πιστεύουν ότι το επώνυμο Eco αποτελεί το αρκτικόλεξο των λατινικών λέξεων Εx Caelis Oblatus, η ουράνια προσφορά!
Οσοι έχουν διαβάσει τα μυθιστορήματα Το Όνομα του Ρόδου, Το Εκκρεμές του Φουκώ, το Μπαουντολίνο, Το κοιμητήριο της Πράγας αλλά και τις μελέτες: Ο Καντ και ο Ορνιθογράφος, Η ομορφιά της λίστας, Με το βήμα του Κάβουρα κ.ά. εμπλέκονται σε μια γοητευτική μείξη των λογοτεχνικών ειδών. Τα μυθιστορήματα του Εκο συνιστούν ένα είδος δοκιμίου (άλλωστε έχουν στηριχθεί σε εμπερίστατη έρευνα) και, αντιστοίχως, τα δοκίμιά του, στερεωμένα και υποστηριγμένα από την έρευνα, διαβάζονται και ως ευφάνταστα μυθολογήματα. Δεν ξέρω αν ακούγεται βλάσφημο, αλλά (μιλώντας γενικά) η μέθοδος του Έκο και του Κ. Π. Καβάφη μοιάζει συγγενής.
Σε αυτό το σύντομο σημείωμα θα ήθελα να δώσω δυο γνωστά παραδείγματα της κριτικής και ενταυτώ λογοτεχνικής ιδεολογίας του Έκο τα οποία φανερώνουν και το χιούμορ του και τον τρόπο με τον οποίο ο ίδιος προσλαμβάνει τον εαυτόν του, ως συγγραφέα και διανοούμενο. Πηγή μου η νεκρολογία του «New York Times».
To 1995 σε μια συνέντευξή του στο περιοδικό Vogue, o Έκο παραδέχεται ότι δεν είναι ένας συγγραφέας που διαβάζεται εύκολα. «Οι άνθρωποι», λέει, «συχνά με ερωτούν «Πώς συμβαίνει ενώ τα μυθιστορήματά σας είναι τόσο δύσκολα, να έχουν τόσο μεγάλη επιτυχία;». Τους απαντώ, «αυτή η ερώτηση με προσβάλλει. Είναι ωσάν να ερωτά κάποιος μια γυναίκα, «Πώς συμβαίνει και οι άνδρες ενδιαφέρονται για σας;». Υστερα με τυπική ειρωνεία ο κύριος Έκο πρόσθεσε, «Προσωπικά μου αρέσουν τα εύκολα βιβλία καθώς με κάνουν να αποκοιμιέμαι στη στιγμή».
Ο γνωστός μυθιστοριογράφος Salman Rushdie σε μια συνέντευξή του στο «London Observer» (1988) ειρωνεύτηκε το «Εκκρεμές του Φουκώ» υποστηρίζοντας ότι δεν έχει χιούμορ, δεν έχει προσωπικότητα, είναι ψεύτικο, σε αποκοιμίζει, είναι γεμάτο από κάθε λογής ακαταλαβίστικα πράγματα κ.λπ. Το 2008 ο Rushdie και ο Εκο συναντώνται σε ένα λογοτεχνικό πάνελ στη Νέα Υόρκη. Ο Έκο επέλεξε να διαβάσει ένα απόσπασμα από το «Εκκρεμές του Φουκώ»!
Ως ένας συγγραφέας και διανοούμενος, ως ένας λογοτεχνικός σταρ παγκόσμιας εμβέλειας, ο Εκο παραδέχεται με ειλικρίνεια, «Δεν είμαι ένας διανοούμενος φονταμενταλιστής που ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στον Όμηρο και στον Γουόλτ Ντίσνεϋ. Ωστόσο ο Μίκυ Μάους μπορεί να θεωρηθεί τόσο τέλειος όσο τέλειο είναι ένα γιαπωνέζικο χάικου»!
