Οι διαδηλώσεις στους δρόμους κατά των εργασιακών μεταρρυθμίσεων του Εμανουέλ Μακρόν ξεκίνησαν με πρωτοβουλία του CGT, του μεγαλύτερου μέχρι πρότινος εργατικού συνδικάτου της Γαλλίας. Οι εκτιμήσεις για τη συμμετοχή του κόσμου διαφέρουν. Κατά τους διοργανωτές, στις κινητοποιήσεις συμμετείχαν 500.000 εργαζόμενοι, κατά την Αστυνομία η συμμετοχή δεν ξεπέρασε τις 223.000. Οπου ενδιάμεσα και αν βρίσκεται η αλήθεια, το γεγονός είναι ότι τα γαλλικά συνδικάτα είναι διαιρεμένα. Και αυτό βοηθά τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες του Μακρόν.
Δεν πρόκειται για ένα συνηθισμένο φαινόμενο. Τα γαλλικά συνδικάτα κατά παράδοση είναι ενωμένα απέναντι σε κάθε μορφή μεταρρυθμίσεων προς την κατεύθυνση της οικονομίας της αγοράς, ιδιαιτέρως όταν πρόκειται για μεταρρυθμίσεις που αφορούν την αγορά εργασίας. Και όμως, παρά τη ριζοσπαστική ιστορία του, ο γενικός γραμματέας της Force Ouvriere (FO) Ζαν-Κλοντ Μαγί υιοθέτησε τη μεταρρύθμιση Μακρόν, αν και άσκησε κριτική σε αυτήν.
Το μετριοπαθές συνδικάτο CFDT, το οποίο οι περισσότεροι παρατηρητές περίμεναν να στηρίξει τη μεταρρύθμιση, δεν έχει ακόμη λάβει επίσημη θέση διευκρινίζοντας ότι μελετά τις διατάξεις του νομοθετήματος. Από την άλλη πλευρά, το CFE-CGC, ένα συνήθως μετριοπαθές συνδικάτο, απέρριψε τη μεταρρύθμιση και μάλιστα με επιχειρήματα που ταιριάζουν σε ακροαριστερές οργανώσεις. Πώς εξηγούνται όλα αυτά;
Κάποιες από τις εξελίξεις οφείλονται στα συνήθη πολιτικά παιχνίδια. Ο Μαγί, για παράδειγμα, παραδοσιακός σύμμαχος με το μεγαλύτερο CGT που επί δεκαετίες ολόκληρες επηρεαζόταν από το Κομμουνιστικό Κόμμα της Γαλλίας, λέγεται ότι βαρέθηκε να παίζει πλέον δεύτερο βιολί και αναζητεί ευκαιρίες για να διαφοροποιήσει το συνδικάτο του από τον επί χρόνια συνέταιρό του.


Η αντιπροσωπευτικότητα


Υπάρχουν όμως και δομικές αλλαγές που δικαιολογούν και ερμηνεύουν τις εξελίξεις: η διαρθρωτική ανακατάταξη των γαλλικών συνδικάτων, δηλαδή, καθώς τα τελευταία χρόνια εκφράζουν με μεγαλύτερη πιστότητα τις ανησυχίες των μελών τους.
Τα γαλλικά συνδικάτα είναι γνωστά για τη ριζοσπαστικότητά τους και την αντίθεσή τους σε όλες τις μεταρρυθμίσεις. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι γάλλοι συνδικαλιστές ηγέτες επιχείρησαν να δημιουργήσουν μια γερμανικής εμπνεύσεως «κοινωνική οικονομία της αγοράς», όπου οι εργαζόμενοι θα εκπροσωπούνται στα διοικητικά συμβούλια των επιχειρήσεων και θα είναι οι βασικοί μέτοχοι που θα έχουν μείζονα λόγο σε κάθε απόφαση που αφορά την επιχείρηση.
Υιοθετήθηκε και εφαρμόστηκε ένα σύστημα «αντιπροσωπευτικότητας» βάσει του οποίου οι επιχειρήσεις, οι βιομηχανικοί κλάδοι ή η κυβέρνηση θα πρέπει να διαπραγματεύονται τους εργασιακούς κανόνες με τα συνδικάτα εκείνα που ο νόμος χαρακτηρίζει ως «αντιπροσωπευτικά» των απόψεων και των συμφερόντων των εργαζομένων. Σε κλαδικές ή σε εθνικές συλλογικές διαπραγματεύσεις κάθε προτεινόμενη μεταρρύθμιση θα πρέπει να έχει εξασφαλίσει μια συγκεκριμένης έκτασης έγκριση από τα συνδικάτα. Και η ψήφος κάθε συνδικάτου μετρούσε ανάλογα με την αντιπροσωπευτικότητά του.
Το μέγα αμάρτημα του μεταπολεμικού συνδικαλισμού στη Γαλλία είναι ότι ο νόμος απλώς καθορίζει ποια συνδικάτα χαρακτηρίζονται «αντιπροσωπευτικά». Αγνοώντας τα εκλογικά αποτελέσματα που αυτά πετυχαίνουν στις αρχαιρεσίες, αγνοώντας τον αριθμό των εγγεγραμμένων μελών τους, τους δίνει το νόμιμο δικαίωμα να καθορίζουν τις διαδικασίες των διαπραγματεύσεων και να προδικάζουν ή να κρίνουν κατά το δοκούν τη θέληση των εργαζομένων που εκπροσωπούν.
Συμβαίνει όμως ακόμη και στη Γαλλία μερικές φορές η πλειονότητα των εργαζομένων, των εργοδοτών και των στελεχών να μην επιθυμούν μια απεργία ή μια κινητοποίηση για ζητήματα ήσσονος σημασίας. Τα συνδικάτα, όμως, δεν είναι υποχρεωμένα να αφουγκραστούν και να εκφράσουν την επιθυμία αυτή των εργαζομένων των επιχειρήσεων. Και δεν έχουν άλλωστε και κανένα κίνητρο για να το πράξουν.


Ολιγομελή συνδικάτα


Το αποτέλεσμα είναι συν τω χρόνω τα συνδικάτα να μετατραπούν σε πολιτικά εργαλεία. Οι περισσότεροι από όσους εμπλέκονται με τον συνδικαλισμό ήταν είτε ριζοσπαστικών ιδεολογικών πεποιθήσεων εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα είτε δημόσιοι υπάλληλοι. Και αυτό επειδή οι κανόνες που διέπουν τη λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών δίνουν κίνητρα για το συνδικαλίζεσθαι. Με αποτέλεσμα τα συνδικάτα να έχουν τη δυνατότητα, αν θέλουν, να παραλύουν ολόκληρη τη χώρα με απεργίες σε στρατηγικές δημόσιες υπηρεσίες.
Η πραγματικότητα αυτή οδήγησε στην παραδοξότητα η Γαλλία να διαθέτει πανίσχυρα εργατικά συνδικάτα, αλλά ταυτόχρονα να έχει το χαμηλότερο ποσοστό συμμετοχής των εργαζομένων στα συνδικάτα αυτά συγκριτικά με όλες τις άλλες μεγάλες οικονομίες.


Η μεταρρύθμιση του 2008


Το 2008 μια σημαντική μεταρρύθμιση άλλαξε τους κανόνες σχετικά με την αντιπροσωπευτικότητα των συνδικάτων. Ετσι, τα αποτελέσματα στις αρχαιρεσίες των δευτεροβάθμιων συνδικαλιστικών οργανώσεων για την ανάδειξη αντιπροσώπων στην τριτοβάθμια οργάνωση άρχισαν να καθορίζουν την αντιπροσωπευτικότητα της κάθε παράταξης. Κατόπιν αυτού, η συμμετοχή στις αρχαιρεσίες άρχισε σταδιακά να αυξάνεται, καθώς οι εργαζόμενοι αντιλήφθηκαν ότι η ψήφος τους μετράει.
Τον περασμένο Μάρτιο τευτονικές αλλαγές συγκλόνισαν το εργατικό κίνημα της Γαλλίας. Στις εκλογές για την ανάδειξη επαγγελματικών σωματείων η κεντρώα και μετριοπαθής παράταξη CFDT κέρδισε την πλειοψηφία αφήνοντας δεύτερο το ριζοσπαστικό CGT. Είναι η πρώτη φορά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο που το CGT έχασε την πρωτιά.
Τα γαλλικά συνδικάτα άρχισαν έτσι να συνειδητοποιούν ότι δεν μπορούν να εκπροσωπούν μόνο τους ιδεολογικούς ακτιβιστές, αλλά πρέπει να φροντίζουν να εκφράζουν και την ευρύτερη μάζα των εργαζομένων. Η παραδοσιακά ριζοσπαστική FO απέρριψε τη μεταρρύθμιση αυτή και την πολέμησε. Αλλά μόνο με ανακοινώσεις, συνεντεύξεις και δελτία Τύπου. Δεν διοργάνωσε απεργίες και διαδηλώσεις στους δρόμους.
Επίσης η FO, επιδεικνύοντας πνεύμα συνεννόησης, τάχθηκε τον Μάρτιο υπέρ της υπογραφής μιας συμφωνίας με τις εργοδοτικές ενώσεις για την ασφάλιση των ανέργων. Λέγεται ότι η FO ψάχνει μια μέση οδό μεταξύ του ενδοτικού προφίλ της CFDT που θεωρείται ότι λέει ναι σε όλα και του σκληροπυρηνικού CGT που απορρίπτει τα πάντα.
Ο πραγματιστής Μακρόν


Και μόνο η μετατόπιση αυτή της FO προς το Κέντρο άλλαξε το τοπίο των γαλλικών συνδικάτων. Η εργασιακή μεταρρύθμιση του Μακρόν είναι κομμένη και ραμμένη κατά τέτοιον τρόπο ώστε να μη δημιουργήσει μεγάλη αναταραχή. Εχει καταβληθεί φροντίδα ώστε να την υποστηρίξουν έστω και λίγα συνδικάτα.
Κάποιοι ίσως ισχυριστούν ότι με τα δεδομένα αυτά ίσως χάνεται μια ευκαιρία για να υιοθετήσει η Γαλλία πιο ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις στα εργασιακά. Αλλά κεφαλαιοποιώντας τις διαρθρωτικές αλλαγές που επήλθαν στο τοπίο των γαλλικών εργατικών συνδικάτων, όλα δείχνουν ότι ο γάλλος πρόεδρος θα πετύχει σχετικά εύκολα τους στόχους που έχει βάλει.

HeliosPlus