Οι πόλεις μας «Tomorrows»

Ιστορίες για το μέλλον των πόλεων ξετυλίγονται στη Διπλάρειο Σχολή, όπως μαρτυρεί και ο τίτλος της έκθεσης της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση «Tomorrows». Εργα εικαστικών, συλλογικά ή ατομικά πρότζεκτ αρχιτεκτόνων και ντιζάινερ από την Ελλάδα και το εξωτερικό, επινοούν και αφηγούνται σενάρια για την επόμενη ημέρα του κόσμου μέσα στον οποίο ζούμε και γινόμαστε μάρτυρες καθημερινά των αδιεξόδων στα οποία οδηγείται.

Οι αφηγήσεις των 33 συμμετεχόντων, ανάμεσά τους και τα τμήματα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Πατρών, του Yale, αλλά και του UCL του Λονδίνου, περιλαμβάνουν βίντεο εγκαταστάσεις, μακέτες, σχέδια. Οπως την εντυπωσιακή δουλειά των Μορεσίν Αλαγιάρι και Ντάνιελ Ρουρκ οι οποίοι με το «The 3d Additivists Cookbook: On Mediterranean post-natures and the cultural now» διερωτώνται τι σημαίνει η τρισδιάστατη εκτύπωση για τη ζωή μας, αυτό το δημιουργικό μέσο που έχει χαρακτηριστεί ως ένας κατεξοχήν δημοκρατικός τρόπος παραγωγής, ωστόσο λίγοι αναφέρονται στις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στο περιβάλλον. Η αρχιτέκτων Ζηνοβία Τολούδη δημιουργεί το «Silo(e)scapes», μια δαιδαλώδη μακέτα με ανθρωπάκια lego ανάμεσα σε τράπεζες σπόρων, όπως αυτές που έχουν αρχίσει να δημιουργούνται σε χώρες όπως η Σουηδία. Η συγκεκριμένη «ειδικεύεται» στους μεσογειακούς σπόρους και παρουσιάζει το ιδανικό σενάριο διαχείρισής τους από τους πολίτες.

Η κινέζα εικαστικός Σου Λι Τσανγκ από την πλευρά της δημιουργεί ένα Touch Screen που έχει ως σημείο αναφοράς τη Μεσόγειο και το πλαστικό που καταλήγει στα νερά της. Η εγκατάστασή της, «Mediterranean Touch Screen», αποτελείται από τις μεμβράνες αποσυναρμολογημένων πληκτρολογίων τα οποία όταν τα ακουμπάς, ακούς την ηχητική εγκατάσταση που έχει επιμεληθεί ο Μαρίνος Κουτσομιχάλης. Παφλασμούς κυμάτων αλλά και ήχους από βιομηχανική δραστηριότητα, τα «ενθύμια» μιας θάλασσας η οποία επιβαρύνεται καθημερινά από μόλυνση.

«Ενα κοινό χαρακτηριστικό που έχουν όλα τα έργα της έκθεσης είναι ότι αφηγούνται ιστορίες. Κάποιες φορές έχουν ένα θετικό πρόσημο, κάποιες άλλες ένα αρνητικό αλλά, σε κάθε περίπτωση, συνήθως είναι υπερβολικές, μη ρεαλιστικές. Οι εικαστικοί, οι αρχιτέκτονες και οι ντιζάινερ δανείζονται κάποια στοιχεία από το παρόν, τα προβάλλουν στο μέλλον και με αυτόν τον τρόπο προσπαθούν να σε κάνουν να αναλογιστείς τι συμβαίνει σήμερα. Δεν θα βρει κανείς λύσεις για τα προβλήματα του αύριο μέσα από τα έργα της έκθεσης. Ο στόχος είναι να δημιουργηθεί ένας διάλογος και ένας προβληματισμός για τον ρόλο μας στη διαμόρφωση του αύριο» εξηγεί η Δάφνη Δραγώνα, η οποία επιμελείται την έκθεση μαζί με τον αδερφό της Πάνο Δραγώνα.

Τα έργα είναι χωρισμένα σε πέντε χαλαρούς θεματικούς άξονες οι οποίοι προκύπτουν από την Οικουμενόπολη του πολεοδόμου Κωνσταντίνου Δοξιάδη. «H Οικουμενόπολη θα ήταν το αποτέλεσμα της συνεχούς και αναπόφευκτης εξάπλωσης των πόλεων σε όλον τον κατοικήσιμο πλανήτη. Θα ήταν το αποτέλεσμα της διασύνδεσης πόλεων και θα αποτελούσε ένα νέο πλέγμα, ένα σημείο συνάντησης ανθρώπινων κοινοτήτων. Η κοσμόπολη αυτή, σε μια θετική έκβασή της, θα μπορούσε να είναι πολυπολιτισμική, ετερογενής, αλλά και ταυτόχρονα ενωμένη, αναγνωρίζοντας χαρακτηριστικά και ιδιαιτερότητες. Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της, ο τρόπος εξέλιξής της θα εξαρτώνταν από την ανθρώπινη ικανότητα» εξηγεί η Δραγώνα. Με επίκεντρο λοιπόν τον άνθρωπο και τη διασφάλιση των καλύτερων δυνατών συνθηκών ζωής του, ο Δοξιάδης πίστευε ότι η μελλοντική αυτή κοσμόπολη θα έπρεπε να λειτουργεί βάσει της ισορροπίας ανάμεσα σε πέντε ζωτικά σημεία. «Τη φύση, τα κελύφη, τα δίκτυα, την κοινωνία και τον άνθρωπο».

Προκειμένου μάλιστα να συζητήσει την εξέλιξη των σχεδίων του, ο Δοξιάδης διοργάνωνε συμπόσια στη Δήλο στα οποία έρχονταν διεθνώς καταξιωμένοι αρχιτέκτονες, όπως ο Ρίτσαρντ Μπακμίνστερ Φούλερ. Τα πρακτικά των συνεδρίων κυκλοφορούσαν υπό τη μορφή περιοδικού με τον τίτλο «Οικιστική». Τεύχη, μαζί με σχέδια, χάρτες αλλά και τηλεοπτικό υλικό, με τον Δοξιάδη να εξηγεί τις βασικές αρχές της θεωρίας του, υποδέχονται τον επισκέπτη στον τρίτο όροφο της Διπλαρείου στο σημείο όπου ξεκινάει η έκθεση. «Θέλαμε να παρουσιάσουμε πώς αλλάζει η θέση του ανθρώπου στον πλανήτη και να διερευνήσουμε ποιος μπορεί να είναι –και θα θέλαμε να είναι –ο ρόλος του στη διαμόρφωση του μέλλοντος» εξηγεί η Δάφνη Δραγώνα. «Τα πέντε στοιχεία του Δοξιάδη έγιναν αφορμή για να δούμε πώς μετεξελίχθηκαν σήμερα. Θέλαμε δηλαδή να εξετάσουμε πώς περνάμε από τη φύση στη μετα-φύση και σε νέα τεχνο-φυσικά περιβάλλοντα που διαμορφώνονται και συντηρούνται από τον άνθρωπο. Πώς τα κελύφη, οι μονάδες κατοίκησης και προστασίας, μπορεί να μην αφορούν μόνο τον άνθρωπο αλλά και τη φύση (π.χ. φυτά και ζώα υπό εξαφάνιση) και τη μηχανή, την πληροφορία (π.χ. τα κέντρα δεδομένων). Πώς τα δίκτυα είναι πια αόρατα αλλά και πανταχού παρόντα και ο ρόλος τους είναι όλο και πιο κυρίαρχος. Πώς οι κοινωνικές δομές αλλάζουν με την όλο και μεγαλύτερη χρήση αλγορίθμων ενώ ταυτόχρονα φαίνεται να γίνονται όλο και πιο δύσκαμπτες. Πώς, τέλος, η επιτάχυνση των τεχνολογικών, αλλά και περιβαλλοντικών αλλαγών μάς καλούν να αναλογιστούμε ένα σενάριο για το μέλλον πέρα από τον άνθρωπο, ένα μέλλον δηλαδή όπου μπορεί ο άνθρωπος να μην έχει πια κεντρική θέση».